آموزش فني و حرفه اي
تاريخچه
اولين دوره آموزش فني حرفه اي در چين به دوره آموزش صنعتي طي
دهة 1860 (130 سال قبل) باز مي گردد. محتواي اصلي آموزش فني حرفه اي در آن دوره ـ
سلسلة Qing قديم ـ بر مطالعة تكنولوژي در غرب و آموزش عملي فعاليتهاي مردانه با
توانايي هاي عملي استوار بود.
با طراحي «برنامة آموزشي سال 1902» سري طرح هاي طبقه بندي شده،
ويژه آموزش فني حرفه اي لحاظ گرديد. در همان اثنا «انجمن آموزش فني حرفه اي» كه در
سال 1917 تأسيس شده بود، به اولويت بندي قوانين الحاقي آموزش فني حرفه اي توسط بخش
آموزشي و صنايع در چين مبادرت نمود. به علت پيشرفت كند اقتصادي و صنايع عقب مانده،
توسعة آموزش فني حرفه اي در کشور چين تا قبل از سال 1949 مختل گرديد. در آن اثنا
تنها 561 مدرسه متوسطه فني با 77 هزار دانش آموز و 3 مدرسه ويژه آموزش هاي عملي
مهارتي كارگران با 2700 دانش آموز فعاليت داشت. نرخ كل افراد ثبت نامي مدارس متوسطه
فني حرفه اي بر 4% (2% كل دانش آموزان مدارس متوسطه) بالغ مي گرديد. ظرف 50 سال از
زمان پايه گذاري جمهوري خلق چين در سال 1949، آموزش فني حرفه اي تحت برنامه هاي
تطابق، تصحيح، تحكيم، اصلاح، گسترش و توسعة مداوم قرار گرفت. طي دهة 1950 در برخورد
با نيازهاي توسعة اقتصادي، هزاران مدرسه متوسطه تخصصي و مدارس مهارتي كارگران آغاز
به فعاليت نمود. و اين در حالي است كه طي دهة 1960، آموزش فعاليتهاي مردانه كه مورد
نياز مبرم کليه بخشهاي جامعه بود و مدارس متوسطه كشاورزي سريعاً توسعه يافت. با اين
وجود، گام هاي توسعة طبيعي آموزش فني حرفه اي در کشور چين به طور جدي تحت تأثير
انقلاب فرهنگي قرار گرفت. از زماني كه کشور وارد دورة تاريخي جديد اصلاحات اجراي
سياست و درهاي باز چين به دنياي بيرون (در سال 1978) گرديد، در حوزه آموزش فني حرفه
اي نيز حيات مجددي جهت پيشرفت دميده شد. در سال 1980، آموزش فني حرفه اي توسط وزارت
آموزش (MOE) طراحي و ارائه شده و به تصويب مجلس ملي رسيد. با انتشار «گزارش اصلاحات
ساختاري آموزش متوسطه» توجه عمده اي بر اصلاح ساختار آموزش متوسطه و توسعه آموزش
فني حرفه اي معطوف گرديد. از اين روي، مدارس تکميلي متوسطه (Sinior) (سه سال آخر
دوره متوسطه) قادر به مواجهه با نيازهاي اجتماعي ساختار مدرنيسم گرديدند. در سال
1985، كميتة مركزي CPC به اتخاذ تصميمي در خصوص اعمال اصلاحات در ساختار نظام
آموزشي کشور مبادرت نمود كه واضحاً بر پاية سيستم آموزش فني حرفه اي با ساختار
منطقي در سطوح مختلف از سطح مقدماتي (Junior) تا سطح تکميلي (Sinior) برنامه ريزي
شده بود. اعمال چنين اصلاحاتي در جهت تطابق بخشهاي صنعتي با مراکز آموزش متوسطه
بود. از اين روي لزوم تاسيس مؤسسات آموزش فني حرفه اي به تدريج احساس گرديد. در
همين اثنا، مجلس ملي به برنامه ريزي در خصوص توسعة فعال آموزش فني حرفه اي در ساية
توسعه اقتصادي و اجتماعي کشور طي دهة 1990 مبادرت نمود. طي سال 1993 «طرح اصلاح و
توسعة آموزش چين» توسط كميتة مركزي CPC و مجلس ملي تنظيم گرديد. مطابق اين طرح
دولتها ملزم به تمرکز بر برنامه هاي آموزشي فني حرفه اي و طرح ريزي كلي و توسعة
فعال آموزش فني حرفه اي گرديدند. طرح مذکور بر فعال سازي و تدارک ابزار آموزشي براي
کليه گروه هاي آموزشي، مؤسسات اقتصادي و کليه بخشهاي جامعه كه در اجراي آموزش فني
حرفه اي در انواع و سطوح مختلف سهيم مي باشند، اتكاء دارد. در سال 1996، نخستين
قانون آموزش فني حرفه اي به صورت رسمي اعلام شده و به مورد اجرا گذارده شد. در همين
اثنا، حمايت هاي قانوني جهت توسعه و تكامل آموزش فني حرفه اي به عمل آمد. در سال
1997 همزمان با « پانزدهمين گزارش كنگره ملي» رئيس جمهور Jiang Zeming به استراتژي
تقويت چين از نظر علوم، تكنولوژي و آموزش و حفظ توسعة پايدار اشاره نموده و بر
توسعه فعالانه آموزش فني حرفه اي و آموزش بزرگسالان در انواع مختلف تاکيد نمود. طي
سال 1999 نيز طرح تعميق اصلاحات آموزشي و پيشبرد توانايي آموزشي به تصويب مجلس ملي
رسيد. مصوبه مذکور بر تاسيس سيستم آموزشي مطابق با اقتصاد تجارت سوسياليستي و قانون
آموزش ملي در زمينة انواع مختلف آموزش و توسعه آموزش فني حرفه اي بالاخص آموزش
تکميلي متوسطه (Sinior) فني حرفه تاکيد داشت. لازم به ذکر است که طراحي و اجراي
چنين سياستها، خط مشي ها و قانون هايي نه تنها به ايجاد محيط اجتماعي مناسب در جهت
توسعة آموزش فني حرفه اي منجر گرديده است، بلكه نمايانگر جهت گيري اصلاحات و توسعة
آموزش فني حرفه اي طي قرن بيست و يكم نيز مي باشد.
ساختار آموزشي
نظام آموزش فني حرفه اي در کشور چين بر آموزش در مدارس فني حرفه
اي و ساير آموزش هاي عملي فني و حرفه اي مشتمل مي گردد. آموزش فني حرفه اي در چين
در سه سطح آموزش مقدماتي متوسطه Junior، آموزش تکميلي متوسطه (Sinior) و دورة
تكميلي آموزش فني و حرفه اي ارائه مي گردد. نظام آموزش فني و حرفه اي عمدتا در جهت
آموزش كارگران، كشاورزان و كاركنان بخشها در جهت احراز علوم حرفه اي پايه و مهارت
هاي حرفه اي طراحي گرديده است. آموزش تکميلي فني حرفه اي Junior آموزش تكنيكي و فني
حرفه اي است که بخشي از 9 سال آموزش پايه محسوب مي گردد. دانش آموزان ثبت نامي
مدارس متوسطة فني و حرفه اي از فارغ التحصيلان مدارس ابتدايي و يا جواناني با
معلومات معادل آنان مي باشند. دورة آموزش اين مقطع 3 تا 4 سال به طول مي انجامد. د
رجهت نيل به نيازهاي نيروي كار و توسعة اقتصاد روستايي، عمده مدارس تکميلي فني حرفه
اي Junior در نواحي روستايي با اقتصاد توسعه نيافته متمركز شده است. در حال حاضر
تعداد 1472 مدرسه از اين نوع مدارس با 867 هزار دانش آموز در کشور چين فعاليت
دارند.
طبق آمار بدست آمده طي سال 1998، بالغ بر 17090 مدرسه متوسطه
فني حرفه اي (مشتمل بر مدارس متوسطه فني حرفه اي، مدارس متوسطة تخصصي و مدارس آموزش
مهارت به كارگران) با 11460000 دانش آموز و 422900000 دانش آموز دعوت به تحصيل
فعاليت دارند. در آموزش فني حرفه اي تكميلي، با طول دورة آموزشي دو تا سه سال،
عمدتاً از فارغ التحصيلان مدارس متوسطة معمولي و مدارس متوسطة فني حرفه اي ثبت نام
به عمل مي آيد. طي سالهاي اخير، نسبت فارغ التحصيلان مدارس متوسطه فني حرفه اي
افزايش يافته و ارتباط ميان آموزش فني حرفه اي متوسطه و تكميلي به تدريج استحکام
يافته است. در حال حاضر مؤسسات ارائه دهنده آموزش فني حرفه اي تكميلي به 5 شاخه ذيل
تقسيم مي گردند:
اولين دسته عبارت است از 30 كالج آموزش فني حرفه اي با 149 هزار
دانش آموز، دومين شاخه شامل 101 دورة كوتاه مدت دانشگاهي فني حرفه اي با جهت گيري
كار عملي به صورت محلي، سومين شاخه شامل دوره آموزشي 5 ساله فني حرفه اي عالي است
كه در مدارس متوسطه تخصصي ارائه مي گردد. چهارمين شاخه آموزش فني حرفه اي تكميلي
آموزش عالي بزرگسالان است که در قالب 130 تخصص و 180 مؤسسه ارائه مي گردد. آخرين
شاخه نيز 2 تا 3 سال آموزش عالي با تأكيد بر آموزش عملي ارائه است.
موفقيت ها و دستاوردها
از جمله مهم ترين موفقيت هاي نظام آموزش فني و حرفه اي کشور چين
مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1 . پيشرفت سريع سطح آموزش فني حرفه اي
ظرف مدت زمان 15 سال، بين سالهاي 1980 و 1995، نسبت دانش آموزان
مقطع تکميلي متوسطه (Sinior) از 19% تا 56 % افزايش يافت . علت بروز چنين نرخ صعودي
در سطح دانش آموزان مقطع تکميلي متوسطه، فارغ التحصيلي تعداد 30 تا 45 ميليون فارغ
التحصيل از موسسات آموزش متوسطه فني و حرفه اي بود.
2 . شکل گيري ساختار معلمان آموزش فني حرفه اي
اغلب معلمان آموزش فني حرفه اي از مؤسسات آموزش عالي فارغ
التحصيل مي گردند. از سال 1989 بيش از 160 مؤسسه آموزش عالي بخش هاي ويژه و يا
كلاسهايي به آموزش معلمان فني حرفه اي با پذيرش كلي 21 هزار دانش آموز اختصاص داده
اند. در همان اثنا، دولت به طراحي نظام آموزش معلمان فني حرفه اي مبادرت نمود. در
حال حاضر تعداد 14 كالج تكنيكي فني حرفه اي كه بر پاية آموزش عملي برنامه ريزي شده
اند در حوزه آموزش معلمان فني و حرفه اي فعاليت دارند.
3 . افزايش توانايي و ارتقاء سطح آموزش فني حرفه اي
ظرف 50 سال اخير، به ويژه 20 سال پس از اصلاحات و گشايش درهاي
کشور چين به دنياي بيرون، بر كيفيت و سطح آموزش فني حرفه اي به موازات تأثيرات
آموزشي، افزوده شده است. تا پايان سال 1998 بيش از 2000 طرح كليدي و آزمايشي در
مدارس فني حرفه اي در جهت پيشبرد توسعة كلي برنامه هاي آموزش فني حرفه اي پايه ريزي
گرديد.
4 . اعمال اصلاحات آموزشي در آموزش فني حرفه اي
همگامي با آموزش فني حرفه اي مدرن بين المللي و اتخاذ روشهاي
آموزشي آن در جهت ارتقاء سطح آموزش بخش مهمي از اصلاحات آموزش فني حرفه اي کشور چين
به شمار مي آيد. به عبارت ديگر «سيستم Dual Track» کشور آلمان، روشهاي آموزشي و
پرورشي کشورهاي استراليا و كانادا، ساختار آموزشي _ استخدامي سازمان بين المللي
کار، «طرح دوره هاي مهارتي جهت پرداختن به فعاليتهاي اقتصادي كوچك» سازمان UNESCO
به صورت وسيع در سراسر دنيا گسترش يافته و به صورت الگوهايي جهت اعمال اصلاحات
آموزش فني حرفه اي در کشور چين مورد استفاده قرار گرفته است. در حال حاضر در ارتباط
با صادرات صنعتي، صنعت نفت، بهداشت عمومي، تجارت و صنايع سبك، صدها مدرسة فني حرفه
اي در مناطق Qingdao، Suzhou، Wuxi، Changzhou، Wuha، Shenyang، Jingsha تأسيس
گرديده و تعداد بيشماري از مؤسسات اقتصادي به اجراي طرح آزمايشي اصلاحات آموزش فني
حرفه اي بر پاية روشهاي آموزش خارجي در جهت پيشرفت سطح آموزشي آموزش فني حرفه اي در
چين مبادرت نموده اند.
5 . گسترش سريع برنامه هاي آموزش فني حرفه اي در مناطق روستايي
از ابتداي دهة 1980، پيشرفت قابل توجهي در ارائه برنامه هاي
آموزش فني حرفه اي در مناطق روستايي کشور چين به وقوع پيوسته است. گفتني است که
پيشرفت مذکور به واسطه افزايش تعداد و ارتقاء كيفيت تحقيقات انجام گرفته بر روي
آموزش فني حرفه اي صورت پذيرفته است. با توسعة آموزش فني حرفه اي، انجام تحقيقات بر
روي آموزش فني حرفه اي افزايش يافته و چندين موسسه تحقيقاتي آموزشي فني حرفه اي
تأسيس گرديد. از دهة 1960، بالغ بر 76 موضوع تحقيقاتي شامل طرحهاي تحقيقاتي آموزش
ملي با ارائه نتايج تحقيقات، جهت شكل گيري سياست هاي دولت، به عنوان مرجع در زمينة
آموزش فني حرفه اي به مورد اجرا درآمده است.
تبادلات آموزشي
بين المللي شدن برنامه هاي آموزشي به هدف مشتركي جهت اصلاح و
توسعة آموزش مدرن در جهان مبدل گرديده است. طي روند اصلاحات و گشايش درهاي چين به
دنياي بيرون، اين کشور به انجام مشارکت فعالانه با اتحادية بين المللي در زمينة
آموزش فني حرفه اي مبادرت نمود. ظرف 20 سال اخير دولت چين به ارسال تعداد زيادي
نماينده به بيش از 20 كشور و ناحيه كه در زمينه آموزش فني حرفه اي توسعه يافته اند
مبادرت نموده است. در همين اثنا، کشور چين تعداد پذيراي تعداد زيادي از نمايندگان
خارجي آموزش فني حرفه اي بوده و از افراد با تجربه خارجي جهت ايراد سخنراني دعوت به
عمل آورده است. کشور چين همچنين به برقراري ارتباطات بيشتري با سازمان هايUNESCO ،
UNDP سازمان جهاني كار، UNPF، APEC و ديگر سازمانهاي بين المللي مبادرت نموده است.
علاوه بر اين، به منظور ارتقاء سطح معلمان آموزش فني حرفه اي، از سال 1987، کشور
چين به ارسال هزاران مدير و معلم رشته هاي تخصصي به کشورهاي آمريكا، انگلستان،
آلمان، ايتاليا، استراليا، كانادا و ژاپن جهت ادامه تحصيل مبادرت نموده است. در سال
1990، دولت چين به امضاي «توافق نامه اخذ وام جهت اجراي جامع طرح آموزش فني حرفه اي
در سراسر چين» با بانك جهاني مبادرت نموده و اقدام به توسعة برنامه هاي آموزش فني
حرفه اي با کمک وام بانك جهاني نمود. در حال حاضر بخش اول طرح پايان يافته و دومين
بخش آن آغاز شده است. گفتني است طي دو بخش طرح مذکور بالغ بر 80 ميليون دلار از محل
بانک جهاني و 100 ميليون دلار از صندوق اعتبارات دولت چين تامين اعتبار گرديده است.
اجراي کامل طرح به طور قابل توجهي به تقويت ساختار پايه آموزش عملي معلمان در مدارس
فني حرفه اي منجر گرديده است. در سال 1990، دولت آلمان با انعقاد قراردادي عهده دار
مسووليت تأسيس مؤسسة تحقيقات آموزش فني حرفه اي مركزي و 2 مؤسسة تحقيقاتي محلي در
مناطق، Shanghai، Liaoning کشور چين گرديد. از ابتداي دهة 1980 کشورهاي چين و آلمان
به اجراي بيش از 30 طرح مشترك در زمينة آموزش فني حرفه اي من جمله طرح آزمايشي
اصلاحات آموزشي با کمک تجربيات کشور آلمان در«سيستم Dual Track» مبادرت نمودند.
علاوه بر اين کشور چين به برقراري همكاري هايي با کشورهاي كانادا و استراليا، در
جهت اصلاح روش آموزش سنتي خود مبادرت نموده است. وزارت كار و امور اجتماعي چين نيز
به همکاري با سازمان جهاني كار جهت انجام طرح آزمايشي كار بر روي مدارس مهارتي
كارگران و آموزش ضمن خدمت مبادرت مي نمايد. از 13 سپتامبر تا 18 سپتامبر سال 1993،
کشور چين مسؤوليت برگزاري سمينار بين المللي آموزش تكنيكي و فني حرفه اي را بر عهده
داشت. گفتني است که سمينار مذکور توسط سازمان UNESCO سازماندهي گرديده بود. در
آوريل سال 1997، سمينار بين المللي آموزش فني حرفه اي روستائيان در کشور چين برگزار
گرديد. در طول اين سمينار نمايندگان كشورهاي خارجي، بانك جهاني و سازمان جهاني كار
به مباحثه با يكديگر پرداخته و به خلاصه نمودن روند توسعة بين المللي آموزش فني و
حرفه اي مبادرت نمودند. لازم به ذکر است که نتايج اين سمينار تجارب ارزشمندي در جهت
توسعة آموزش فني حرفه اي کشور چين به همراه داشته است.
|
