کشوراسكاتلند نظام آموزشي وامتحاني خاص خود را داراست دانش آموزاين پس از طي هفت
سال آموزش ابتدايي وچهار سال آموزش متوسطه اجباري درسنين 15ـ16سالگي گواهي آموزش اسكاتلند
(SCE) يعني دوره هاي معيار تحصيلي را اخذ مي كنند.اين دوره ها به امتحانات تحصيلي
معيار منتهي مي شوند.دوره ها وامتحانات تحصيلي معيارمشابه GCSE درانگلستان و ولزاست.اين
دوره ها معياردرس محور هستند واغلب دانش آموزان حدود 8 درس را بر مي گزينند.امتحانات
برحسب يك مقياس عددي از يك تا هفت نمره گذاري مي شود كه در آن1بالاترين نمره و3نمره
قبولي است .پس ازگذراندن امتحانات تحصيلي معيار، دانش آموزان مي توانند فارغ التحصيل
شوند يا به مدت يك سال ديگر،آموزش متوسطه را ادامه دهند كه به اخذ سطح ديگري از دوره
هاي SCE موسوم به دوره هاي عالي در 4-6درس منتهي مي شود .
در پايان اين دوره ها،دانش آموزان در امتحانات دوره هاي عالي شركت مي كنند.دوره
هاي عالي بر حسب مقياس Aتا Dنمره گذاري مي شوند كه در آن A معرف نمره بالاي70 درصد
است .
لازم به ذکر است که نمره Aمعادل امتياز 90% آمريكاست.دانشگاههاي اسکاتلند،خواهان
داوطلباني هستند كه 4-5دوره عالي را گذرانده باشند.
دوره هاي عالي تقريباً معدل دوره هاي سطحAدرساير نقاط بريتانياست.بسياري از دانشگاهها
به داوطلبان اسكاتلندي توصيه مي كنند سال ششم را هم به پايان ببرند كه به اخذ گواهي
تحصيلات سال ششم(CSYS) يا دوره هاي عالي تكميلي منتهي مي گردد .
CSYS تنها به دانش آموزاني ارائه مي گردد كه در سال آخر تحصيلات متوسطه هستند وهمچنين
قبولي دوره هاي عالي در دروس مربوطه را دارا ميباشند.براي ورود به دانشگاه دربريتانيا
، نيازي به گذراندن CSYS نيست اما دراين دوره تحصيلات تخصصي ترعرضه ميشود.CSYSبرحسب
مقياس A-Eنمره گذاري مي شود كه در آن A بالاترين نمره است.دانش آموزان مي توانند دوره
هاي تحصيلي واحدي يا واحدهاي گواهينامه ملي را بگذرانند كه توسط سازمان مدارك اسكاتلند
عرضه مي شود.
اصولاً بريتانيا2نظام آموزشي بسيار مرتبط دارد،نظامي كه در انگلستان و در ولز وايرلند
شمالي برقراراست ونظامي كه در اسكاتلند فعاليت دارد اين تنوع امكانات در بريتانيا
نقطه ضعف نظام ما است .
براي درك تفاوت نظام اسكاتلندي بايد تاريخ وجغرافياي اين كشور را بررسي كرد اسكاتلند
تا ابتداي قرن 18كشوري مستقل بود اسكاتلند به عنوان كشوري كوچك با منابع طبيعي محدود
به لحاظ تاريخي تأكيد بسياري برآموزش داشته است.درقرون وسطي مدارس زيرنظركليسا اداره
مي شد اما درقرن 16شهرها نيز در امر مدرسه سازي سهيم شدند درسال1560، اصلاح طلب پروتستان،جان
كنوكس ،خواهان احداث مدارس ابتدايي در هر كشيش نشين.
حقوق ثابت براي معلمان وتمهيدات مالي براي تأمين هزينه هاي آموزش شد.اسكاتلند در
هنگام اتحاد با انگلستان درسال 1707،4دانشگاه داشت پس ازاتحاد، اسكاتلند نظارت خود
رابر پاره اي از وجوه زندگي فهنگي ومدني از قبيل كليسا ، نظام آموزشي ونظام حقوقي را
همچنان حفظ نمود.مجموعه اي اين عوامل به علاوه جغرافياي مناطق شهري بزرگ ومناطق روستايي
وجزيره اي كم جمعيت منجربه نظام خاص اسكاتلند شده كه تمايزات خود را حفظ كرده است.
سن
مقاطع آموزشي
موسسات
3-5 سالگي
آموزش كودكستاني ( اختياري )
كودكستان ها
كلاس هاي آمادگي در مدارس ابتدايي
مهدهاي كودك
مراکز تفريحي
5-12 سالگي
آموزش ابتدايي (اجباري )
مدارس ابتدايي دولتي يا مستقل
12-16سالگي
آموزش مقدماتي متوسطه (اجباري )
مدارس متوسطه دولتي ومستقل
14 سالگي
راهنمايي تحصيلي به دانش آموزان ارائه مي شود تا آنان
درسال سوم وچهارم دروس لازم براي ادامه تحصيل را انتخاب كنند كه به امتحانات
تحصيلي معيار در پايان سال چهارم منتهي مي گردد
مدارس متوسطه دولتي يا مستقل
16 سالگي
برگزاري دوره هاي معيارراهنمايي تحصيلي به دانش آموزان
ارائه مي شود تا آنان دروس لازم براي ادامه تحصيل در مدارس تکميلي متوسطه
ياكالجهاي آموزشي تكميلي را انتخاب كنند، دوره هاي كار آموزي مناسب رابرگزينند
يادر جستجوي كار بر آيند.
مدارس متوسطه مستقل يا دولتي
16-18 سالگي
آموزش متوسطه عالي (اختياري)درسال 5 و6دروس مختلف درسطوحي
متفاوت براي امتحانات سطح عالي ويا آزمون سراسري عرضه مي گردد.
مدارس متوسطه مستقل يا دولتي
در اسكاتلند ، والدين به موجب قانون موظف هستند كه ضامن برخورداري كودكان خويش از
آموزش تمام وقت در مدرسه يا اماكن ديگر از 5 تا 16 سالگي باشند.پيش از5سالگي،فرصت هاي
پيش دبستاني ،مهد كودكها ،كودكستانها وگروه هاي بازي در اختيار برخي از كودكان گذاشته
مي شود.سياست هاي جديد دولت درصدد گسترش اين فرصت هاست.تحصيلات ابتدايي ومتوسطه دركلاس
هاي عمدتاً مختلط عرضه ميشود.مدارس ابتدايي مخصوص كودكان 5 تا 13ساله است وپس از
آن كودكان به دبيرستان ها منتقل مي شوند كه تقريباً به طور كامل غيرانتخابي هستند.سن
فراغت ازمدرسه درسال 1972-1973،از15سالگي به16سالگي افزايش يافت اكثريت قريب به اتفاق
دبيرستانها،دبيرستانهاي جامع شش ساله هستند كه عمدتاً درخدمت دانش آموزان مدارس محلي
قرار دارد ومحدوده سني 12-16/18سالگي را تحت پوشش مي گيرند.درسطح متوسطه ،دانش آموزان
ابتدا يك برنامه درسي اجباري مشترك راسپري مي كنند درسن14سالگي آنها مي توانند از برنامه
درسي پيشنهادي «شاخه هايي»را انتخاب كنند.علاوه برموارد انتخاب شامل يك برنامه درسي
متعادل وگسترده است كه خود زبان انگليسي،رياضيات،يكي ازعلوم،زبان اروپايي مدرن،مطالعات
اجتماعي،فعاليت هاي فن آوري،هنر،موسيقي يا نمايش ،آموزش ديني واخلاقي وتربيت بدني را
دربرمي گيرد.دانش آموزان در پايان سال چهارم تحصيلات متوسطه خود،مدرك تحصيلي اسكاتلند
(SCE) درسطح استاندارد را دريافت مي كنند.آزمون اين مدرك فرصت هايي در اختيار اغلب
دانش آموزان مي گذارد تا به قبولي در سطوح پايه ، استاندارد سا عالي نائل شوند وبازتابي
از قابليت هاي دانش آموزان ب حسب معيارهاي شفاف است.فراتر ازاين سطح ،آزمون درجه عالي
SCE درسال پنجم وششم برگزار ميگردد.مدرك تحصيلات سال ششم نيز به دانش آموزاني اعطا
مي شود كه تحصيلات اصلي درجه عالي را گذرانده اند و خواهان ادامه تحصيل در رشته هاي
خاص هستند.درسال 1994،دولت اعلام نمود كه برنامه درسي يكپارچه ونظام ارزيابي جديدي
موسوم به «آموزش عالي » را معرفي خواهد كرد.اين برنامه ها در سال 1999-2000 به اجرا
در آمد وتغيرات قابل توجهي را در دوره هاي اخيردانش آموزان بالاي16سال ايجاد كرده است.اين
طرحها،نهادهاي ارزيابي مدارك را يكپارچه كرده وچارچوبي منفرد در پنج سطح ارائه مي دهد
كه دوره هاي دانشگاهي وفني حرفه اي را دربر مي گيرد و اميدوارانه برنامه تحصيلي منسجم
تري براي داشن آموزان 16 تا 18سال فراهم مي آورد.
حقوق والدين
در بريتانيا از اين حق قانوني برخوردارند كه مدرسه مورد نظركودك خود را انتخـاب
كنند ودر صورت بر آورده نشدن اين تقاضا ، يك نظام دادخواهي نيز وجود دارد .
قانون مصوب سال 1980،به حق انتخاب والدين اهميت بيشتري داده و به آنان اجازه ميدهد
تا با تسليم
«درخواست ثبت نام » خواهان حضور كودكان خود در مدارس متفاوت باشند.
اگر والديني خواهان حضور كودكان خود درمدارس خاص شوند كه زير نظر اداره آموزش محلي
اداره مي شود آن اداره موظف است كه در خواست فوق را اجابت كند مگر در شرايطي خاص كه
ظرفيت مدرسه تکميل باشد.والدين حق دارند كه اين تصميم اداره را نخست به يك كميته دادخواهي
مستقل برگزيده از سوي اداره وسپس درصورت تأييد سرپيچي اداره آموزش توسط كميته دادخواهي
به نماينده ملكه ارجاع دهند.به گفته دولت، تعداد كل درخواست هاي ثبت نام درسال 1996-1997،بر32281مورد
بالغ مي گردد كه 21312 مورد آن به مقطع ابتدايي، 10956مورد به مقطع متوسطه و13مورد
به مدارس استثنايي تعلق دارد.
مقاطع تحصيلي
علي رغم يکسان بودن نظام آموزشي در انگلستان، شباهتهايي به کشورهاي نظير آمريکا،
استراليا و ژاپن دارد. مدرک تحصيلي اسکاتلند ( Standard grade) در16سالگي اخذ مي شود
و3سطح Foundation، General و Credit – Awarded دارد. در18سالگي دانش آموزان يک دوره
تکميلي را مي گذرانند که از5 سطح به شرح ذيل برخوردار مي باشد :
Access
Intermediate 1
Intermediate 2
Higher
Advanced Higher
گذراندن اين دوره ها پيش نياز ورود به دانشگاهها يا کالجها هستند که درسن17سالگي
اخذ مي شود.دانش آموزاني که درسن 18سالگي قصد ورود به دانشگاه يا کالج را دارند بايد
مدرک گذراندن شش سال تحصيلي با مواد آموزشي مشابه رشته انتخابي دانشگاهي را اخذ نمايند.