نظام آموزشي كشورهاي جهان

آموزش پيش دبستاني

تاريخچه

 آموزش وپرورش پيش دبستاني در جمهوري بلغارستان تاريخي 120 ساله دارد. اين نوع آموزش با بهره وري از سنت‌هاي اروپايي و شاخصه هاي ويژه ملي بلغارستان توسعه پيداكردو در اوايل سال 1891، هنگام آغاز آموزش وپرورش الزامي در كودكستان‌ها تحت مقرارت بلغارستان در آمد.

درسال1934، نخستين مصوبه قانوني،يعني فرمان تاسيس آموزش پيش دبستاني تصويب شد. اين مصوبه آموزش پيش دبستاني را به عنوان مرتبه اي از آموزش ابتدايي دانست ومركز سه گانه ايي را براي آموزش كودكان را مقرر كرد. مصوبه آموزش وپرورش همگاني سال 1991 تاسيس گروه‌ها و كلاسهاي آمادگي را به منظور بهبود آمادگي كودك براي ورود به مدرسه مفيد وضروري ذانست.

به موجب مصوبه آموزش وپرورش همگاني سال1991 واصلاحيه قانون آموزش وپرورش همگاني سال 1998 كودكستان‌ها مكانهايي هستند. كه كودكان مي‌توانند. از سه سالكي تا بدو ورود به مدرسه در آن ثبت نام كنند.(سن رسمي ورود به مدرسه هفت سالكي است) كودكستان‌ها مي‌توانند.از نوع دولتي، تحت نظر شهرداري‌ها ويا خصوصي باشند.ورود كودكان به كودكستان‌ها منوط به خواست و تصميم والدين يا پرستارانشان. عملا، حتي كودكان  5/2 ساله در كودكستان‌ها پديرفته مي‌شوند.

 براي كودكان كم سن وسال تر، مهد كودك‌ها يي تاسيس مي‌شود. تا تربيت وآموزش آن‌ها را تحت نظر بگيرند. نوع مهد كودكي كه تحت نظر شهرداري و كه با بودجه شهرداري‌ها اداره مي‌شود، نوع غالب آن است وتا 95%را در بر مي گيرد. آموزش پيش دبستاني ماهيتي اجتماعي داشته و براي همه كودكان گروه سني ذكر شده در نظر گرفته شده است. براي كودكان فقير وايتام مدارس شبانه روزي و براي كودكان معلول جسمي يا عقب مانده ذهني كودكستانهاي ويژه‌اي داير شده است. كودكستانهاي خصوصي با دستور وزير آموزش و علوم وتقاضاي شهروندان بلغاري يا نهادهاي حقوقي داير مي‌شود. ولي با بودجه ملي حمايت نمي‌شود. هم‌ اكنون، اغلب كودكستانهاي خصوصي در بلغارستان طبق برنامه‌هاي  آموزش‌ايي فعاليت مي‌كنند.كه به منحصرات توسط وزارت آموزش وعلوم تصويب مي‌شود. در كودكستان‌ها دولتي وشهرداري‌ها، و الدين طبق نرخهاي تعيين شده از سوي شوراي شهر شهريه پرداخت مي‌كنند. اين نرخها برمبناي مصوبه ماليات‌ها وشهريه‌هاي محلي تعيين مي‌شود. آماده سازي كودكان براي مدرسه در كودكستان يا كلاسهاي آمادگي صورت مي‌ گيرد.

از آموزش پيش دبستاني به عنوان نخستين مقطع نظام تحصيلي ياد مي شود كه پاسخگوي نيازهاي آموزشي كودكان 3 تا 7 سال مي باشد.اكثر كودكستانها (Detska Gradina) كه غالباً اختياري مي باشند از طريق شهرداريها تأسيس و اداره مي شوند.  شهريه ثبت نام كه بطور چشمگيري براي خانواده هاي كم در آمد كاهش يافته است، بايد پرداخت شود. در سالهاي 96/1995 ميزان كودكاني كه در اين مراكز حضور يافتند 50/67 در صد بود.

 جهت گيري و اهداف آموزشي

كودكستان‌ها مي تواند شرايط لازم را براي رشد و افزايش توانايي‌هاي كودك و آمادگي او براي مدرسه را فراهم كند. براي دوره‌هاي خاص زماني، تاكيد برموضوعات مختلف اعمال مي‌شود،اما تنها هدف كودكستان ايجاد شرايط مطلوب براي تربيت وآموزش كودك است. اهداف آموزش پيش دبستاني، بر اساس اهداف آموزش عمومي متعير است.

 بنابراين، در ارتباط با گرايش به سمت و جنبه انساني بخشيدن به آموزش وپرورش و دموكراتيك نمودن آن(1992) بر جستجوي اشكال جديد ارتباط با كودك و همچنين بر قراري روابط متقابل عاطفي بين معلم وكودك تأكيد مي گردد. تغييرات اجتماعي، اقتصادي و سياسي در جامعه بلغارستان هم‌چنين باعث تشديد تغييراتي در محتواي آموزشي برنامه‌هاي  درسي پيش دبستاني شد.الگوي تعامل تعليمي- تربيتي شخصيت- محور پس از تغييرات فوق اولويت يافت. فعاليت آموزشي كودكستان‌ها تحت ثاثير اين ايده است. كه آموزش وپرورش را بايد به سمت كودك محوري و ويژگي‌هاي خاص او در راه رشد وتوسعه اجتماع هدايت كنيم. آموزش پيش دبستاني هدفش قرار دادن تدريجي كودك در مواجهه با و جهان پيرامون و مسائل مربوط به بزرگسالان از طريق انواع فعاليت‌ها،مي باشد تا كودك بتواند ارزشهاي انساني جهان شمول را بياموزد وخود را براي ابراز وجود مهيا سازد كودك درمحور روند آموزشي قرار داشته و درعين حال براستقلال و احترام كودك تأكيد مي‌شود. يكي ديگر از اهداف آموزش پيش دبستاني آماده سازي كودك براي مدرسه است. اين هدف دررأس فعاليت‌هاي  كودكستان در سال تحصيلي 1998-1997  قرار داشت و در اين رابطه بر فنون تشخيص ميزان آمادگي كودك براي ورود به مدرسه و برخورداري از فرصتهاي برابر به منظور نيل به آموزش موفقيت آميز تأكيد و توجه ويژه اي شده است.اولويت ها تنها اختصاص به دانش ويژه اي كه به كودك در كودكستانها ارائه مي شود ندارد بلكه به مهارتها وعادات خاصي كه سبب هماهنگي وسازگاري كودك با جهان جديد ومطالعات نوين مي شود هم توجه و عنايتي قابل ملاحظه صورت مي گيرد.

آموزش پيش دبستاني در كودكستانهاي شبانه روزي، بهداشتي، خاص و نيم روزي و انواع مؤسسات آمادگي براي مدرسه به اهداف و وظايفش دست پيدا مي‌كند. نظام آموزش پيش دبستاني بلغارستان به حد وفور  تجهيزات لازم در اختيار دارد ومي‌تواند ثبت نام كودكان را تا صد در صد در مراكز شبانه روزي انجام دهد.

ساختار آموزشي

آموزش پيش‌دبستاني، كودكان 3 تا 7 سال را در بر مي‌گيرد.

 حضور و شركت در كودكستان اختياري مي‌باشد. در مقابل فعاليت و حضور گسترده دولت كه بيش از 95 درصد از كودكستانها را تحت پوشش قرار مي‌دهد، بخش خصوصي حضور چشمگيري در اين زمينه ندارد ولي در صدد افزايش و گسترش فعاليت خود در اين زمينه مي‌باشد.

معضلات آموزشي

مسايل اجتماعي- اقتصادي بلغارستان، تاثيري نامطلوب بر ثبت نام كودكان در مؤسسات پيش دبستاني مي‌گذارد. رشد منفي جمعيت همراه با مسايل اجتماعي– اقتصادي عواملي هستند كه باعث كاهش ثبت نام كودكان د ركودكستان‌ها مي شوند. بيشترين ميزان ثبت نام از كودكان در كودكستانهاي شبانه روزي انجام مي‌شود. در سال 1990، كودكستانهاي شبانه روزي 4579 واحد از كل 4590 مؤسسات مربوط به كودكان را شامل مي‌شد. تعداد كودكستان‌هاي شبانه روزي طي دوره گزارش شده كاهش يافت و در سال 1990 به 2441 واحد از كل 3381 كودكستان رسيد. بخش عظيمي از كودكستانهاي بهداشتي كه كودكان گرفتار مشكلات جسمي در آنها تحت آموزش قرار مي گرفتند بسته شدند و از تعداد 567 واحد د ر سال 1990 تنها 11 واحد در سال 1998 باقي ماند.

آمار آموزشي

نرخ مراکز پيش دبستاني

در دوره گزارش شده (1998-1990) تعداد كودكان سنين پيش دبستاني ثبت نام شده در سال تحصيلي 1991-1990 به حداكثر رسيد. روزانه 312003 نفر از كل 595448 نفر كودك 7-2 سال ثبت نام شد و از مجموع 595448 كودك 2-7 سال تعداد312003 نفر توانستند ثبت نام كنند ميزان ثبت نام نا خالص كودكان دركودكستان ها در دوره مذكور 4/52درصد بوده است. بيشترين آمار ثبت نام كودكان درشهرها 217698 نفر بود كه به %13/53 مي‌رسد، حال آنكه در روستاها آمار ثبت نام 94305 مورد يا % 78/50 بوده است. در سوفيا (تعداد كل كودكان كودكستان ئر پايين ترين حد يعني36485نفر معادل sofia) تعداد كل كودكان در كودكستان پائين ترين حد را داشت 36485 نفر يعني بوده است مي‌توان اين امر را به دو طريق تفسير كرد: اولا: تعداد والدين متمكن كه مي‌توانند هزينه خانم معلم خصوصي را براي فرزندشان تأمين كنند نسبتا كم است. و دوماً: بيكاري در سطح بالايي قرار دارد. داده‌ها  نشان مي‌دهد كه در تعداد كل كودكان در 4 سال اول دوره گزارش شده. كاهش مشاهده مي‌شود و افزايش تدريجي بعد از آن بوجود مي آيد.

 دراوايل سال تحصيلي1992-1991، آمار كلي كودكان در كودكستان‌ها %7 سقوط مي‌كند و به %64./45 مي‌رسد. در سال تحصيلي1996-1995 تعداد كل كودكان ثبت نامي نسبت به سال 1991 –1990 كم‌تر است اما نرخ نا خالص كودكان در كودكستان بالا‌تر ومعادل- %04/54. مي باشد علت اين است كه تعداد كل كودكان در سنين 7-2 سالگي تا. 108535 نفر كاهش يافت و از 595448 نفر به 486913 نفر رسيد. طي چهار سال بعدي.، گرايش صعودي ثابتي در نرخ نا خالص ثبت نام در كودكستان‌ها مشاهده مي‌شود آن چنان كه اين ميزان در سال تحصيلي 1999-1998 به % 58 مي‌رسد، البته مجموع تعداد كودكان ثبت نامي  در سال تحصيلي 1999-1998 كمتر بوده وبه 230326 نفر مي رسيد تعداد كل كودكان 7-2 سال در سال تحصيلي 1999-1998،تا 198317 نفر در مقايسه با سال تحصيلي 1991-1990 كاهش يافته است- از 595448 نفر به 397131 نفر رسيده است.

نرخ نا خالص ثبت نام كودكان در مراکز پيش دبستاني – نسبت شهر به روستا

بسياري از كودكاني كه در كودكستانها ثبت نام نشده اندمتعلق به خانواده هاي فقير،بي كار،كم درآمد ويا در معرض خطر مي باشندكودكان د ر كودكستان‌ها تنها بر اساس سن طبقه بندي مي‌شوند و 4 گروه سني شكل مي‌گيرد:4-3 سال، 5-4سال، 6-5 سال و 7-6 سال. طبقه بندي سني الزامي نيست. هنگامي كه شرايط حاكم يعني (تعداد كودكان يا رشد توانايي‌هاي فردي كودك )ايجاب كند، گروه‌هاي  سني را مي‌توان باهم در آميخت. هر گروه 25-10 كودك را د رخود جاي مي‌دهد. كودكستانهاي زير نظر شهرداري هنگامي داير مي‌شود كه حداقل 4 نفر باشد و بيش از 8 گروه نيز نمي‌توانند جاي داده شوند. اغلب كودكستان‌ها مؤسساتي غير وابسته اند كه از سوي مقامات شهرداري‌ها داير مي‌شود. برنامه كار ي اين كودكستان‌ها شبانه روزي است و در ساختمانهايي فعاليت مي‌كنند كه ويژه همين كار ساخته شده اند. در جاهايي كه تعداد كودكان كم باشد، گروه‌هاي  كودكان در مدارس و هم‌چنين گروه‌هاي آمادگي براي مدارس يا كلاسها تشكيل مي‌شود.

نوع اخير كودكستان رو نوبته بوده و به مدت 12 ساعت كار مي‌كنند. روند تعليم و تربيت در كودكستان بر اساس رشد عاطفي، اخلاقي، زيبايي شناختي، فكري و جسماني هر كودك هدايت مي‌شود. نرخ نا خالص ثبت نام در كودكستان‌هاي  روستايي%99/46 در سال 1999 است كه نسبت به %78/50 در سال 1990 كاهش نشان مي‌دهد. روندهاي جمعيت شناختي در كشور بلغارستان كه كاهش افراد سنين مولد را در روستاها و در نتيجه كاهش كودكان را نشان مي‌دهد علت پديده فوق است. يكي از ابتكارات جالب در زمينه فعاليت‌هاي تعليمي – تربيتي در آموزش اين است كه حجم و ماهيت محتويات آموزشي موضوعهاي مختلف از طريق دو برنامه تعيين مي‌شود:

 الف) آموزش كودك در سنين7-2 سال

 ب)فعاليت كودكان در كودكستان.

انتخاب و ساختار بندي محتويات برنامه درسي عمدتا بر مبناي دو اصل نوع موضوع آموزشي و ميزان پيچيدگي موضوع آموزشي صورت مي پذيرد.اين انواع برنامه هاي آموزشي در سطح ملي مي توانند تاثير گذار باشند ومعلمان هم اين فرصت را دارند كه يكي از دو اصل فوق را برگزينند حول چند محور جهاني مي باشد كه عبارتند از:

   محتويات آموزش برنامه‌هاي  درسي در زمينه‌هاي  و محورهاي جهاني چندي توزيع مي‌شود:   «جهان من،من و ديگران، من و طبيعت و غيره روشي عمده در سازماندهي تعامل‌هاي تعليم و تربيتي باشد. بازي مي تواندرشد كودك را معلمان و والدين با هم‌ در يك محيط و در قالب فعاليت‌هاي خاصي مورد بررسي و سنجش قرار مي دهند. فعاليت‌هاو محيطي كه براي كودك هم طبيعي و هم مناسب و ضروري مي‌باشند، عبارتند از:(بازي، كلاس، تعطيلات،گردش، غيره )

شيوه‌هاي اصلي بررسي و آزمايش كودك نيز عبارت است از بازي، تحليل كارهاي خلاقانه كودك و آزمايش تعليمي و تربيتي طبيعي.

سطوح اساسي به رسميت شناخته شده براي آزمايش و بررسي نيز عبارت است از خود آگاهي، مهارت‌هاي حسي، توانايي‌هاي ادراكي، كنترل عواطف و اراده، و مهارت‌هاي اجتماعي.

موسسه ملي آموزش و پرورش در زمينه كار در گروه‌هاي آماده سازي مدارس برنامه اي را تنظيم كردکه پس از آغاز آزمايشي آن در 25 كودكستان در سال تحصيلي 1998-1997 اين برنامه جهت معرفي فراگير آن جهت اجرا پيشنهاد شد. علاوه بر اين، پروژه‌اي براي كار با كودكاني كه از لحاظ اجتماعي مورد بي توجهي قرار گرفته اند، و عمدتاً حاصل اعمال نامشروع هستند، در كشور بلغارستان به اجرا گذاشته مي‌شود. هدف اصلي اين است كه كودكان زبان بلغاري را پيش از ورود به مدرسه بياموزند و با فرهنگ كشور و نظام ارزشي حاكم بر آن آشنايي دهند. درگروه‌هاي آماده سازي مدارس، شكل عمده آموزش و پرورش حضور دركلاس است كه كودكان را براي ورود به نظام كلاس و درس در مدرسه آماده مي‌كند. در اين مرحله، به صورت خودكار كودكان از گروه سني خاصي به گروه سني ديگر وارد مي‌شوند و در اين رابطه رشد فردي وموفقيت هاي آنها مورد نظر نيست هم‌ اكنون استانداردهاي آموزش دولتي وبرنامه ريزي جهت ارزيابي رشد كودك و موفقيت‌هاي او در حال توسعه و شكل گيري است.

در مراکز پيش دبستاني اشكال خاصي از سازماندهي فرايند تعليم و تربيت و همچنين آموزش وجود دارد كه تشابهي با اشكال مدارس نداشته بلکه با ويژگي‌هاي سني و توانايي‌هاي سني كودكان انطباق دارد. در مراکز پيش دبستاني علاوه بر كلاسها، مظالعه گروهي، بازي‌هاي آموزشي و اخلاقي و  برنامه هاي تعليمي تربيتي اجرا مي‌شود. ورود به مدرسه به صورت تدريجي اجرا مي‌شود. اين كار از طريق تداوم برنامه‌هاي  تعليم و تربيت و اشكال مطالعه بين مرحله كودكستان و پايه اول آموزش ابتدايي صورت مي‌گيرد. وارد شدن به پايه اول ابتدايي با خواست والدين انجام مي‌شود و البته نتايج و سابقه كودك دركودكستان نيز بي اهميت نيست. مدارسي كه آموزش زبان خارجي را ازهمان پايه اول ابتدايي ارائه مي‌كنند، پيشاپيش شروط خاصي را در مورد سطح كود ك تعيين مي‌كنند و كودكان را در معرض نوعي امتحان قرا ر مي‌دهند تا براي ثبت نام گزينش كنند.

نرخ ورودي‌هاي جديد  پايه اول آموزش ابتدايي تحت تعليم مؤسسات آموزش پيش دبستاني

درصد ورودي‌هاي جديد به پايه اول ابتدايي  بالغ بر %50 در دوره 1998-1990 مي‌شود. اما اين درصد رضايت بخش نيست، چرا كه كشور ظرفيت فراهم كردن آموزش پيش دبستاني براي كل كودكان است.را دارا مي باشد آشفتگي‌هاي اقتصادي و اجتماعي پس از سال 1989، هنگامي كه بيش از %85 ورودي‌هاي پايه اول ابتدايي در شكلي از آموزش پيش دبستاني ثبت نام كرده بودند، باعث كاهش آمار ثبت نام در 1990 به %24/58 شد.در سال‌هاي بعدي كمي افزايش مشاهده شد و آمار ثبت نام سال 1998 %‌62شد.به خاطر اهميت بسيار زياد مشاركت زود هنگام كودك در برنامه‌هاي  آموزشي به منظور توسعه توانايي‌هاي ادراكي كودك و مطالعه موفق در مدرسه، لازم مي‌شود كه اقداماتي شايسته براي افزايش آمار ثبت نام دركلاسهاي پيش دبستاني انجام داد. قابل اعتماد ترين اقدام اين است كه گروه‌هاي آماده سازي  مدارس را اجباري كنيم. به اين ترتيب،كه براي كودكاني كه از خانواده‌هاي  كم درآمد و يا در معرض فقر و مشكلات هستندو كودكان نا مشروع (و كودكان خياباني و بي سرپرست)، امكان راهيابي به مؤسسات كودكان را  فراهم سازيم اين امر از جمله مسايلي است كه بايد در آينده حل شود.