آموزش بزرگسالان
سياستهاي آموزشي
لايحه هيئت متعمدان مدارس (1999)هم اكنون در مجمع ملي در حال
بحث بررسي است. در صورت تصويب اين لايحه گزينش، ساختار، كاركردها و فعاليت‌هاي هيئت
معتمدان مدارس به عنوان بخشي از جامعه مدني شكل مشخص خود را پيدا خواهدكرد هدف از
اين كار احياي سنت ديرينه بلغارستان، يعني شركت جامعه در حل مسايل رفتاري و اخلاقي
مدرسه، تعليم وتربيت ودانش‌آموزان است. سياست كلي كشور در زمينه فناوري اطلاعات و
ارتباطات تشريح وتفسير شده است. برنامه شش سالهاي براي اجراي آن در نظر گرفته شده
است. ايده‌هاي اساسي اين سياست كلي نيز به نو به خود زير بناي سياست جمهوري
بلغارستان را در زمينه توسعه جامعه اطلاعاتي كشور در بخش ((سرمايه گذاري جهت آينده
كشور ))فراهم مي‌كند. نياز كشور به آموزش علوم و مهارت‌ها به بزرگسالان باسرعت
درحال افزايش است. اين نياز شرطي اساسي براي بقاي بشريت قلمداد مي‌شود. بزرگسالان
به دلايل مختلف تحصيلات خود را ادامه مي‌دهندكه ازجمله عبارتند از:بهبود تواناييشان
در كار (ها)بهتر شدن كيفيت زندگي وفراهم شدن زمينه براي سازماندهي
وبرنامه ريزي اوقات فراغت وغيره. بزرگسالان در خانه، مزارع وموسسات و جوامع آموزشي
كه به آن وابسته اند آموزش مي‌بينند. با در نظر گرفتن محدوديت ها و و اولويت‌هاي
ملي در زمينه توسعه نظام آموزش بزرگسالان وهمچنين محدوديت ها واولويت هاي سنت‌هاي
ملي وگرايش‌هاي وجهت گيري‌هاي اروپايي، چند هدف كلي را كه اهميت ويژه اي دارد به
شرح ذيل تعيين مي‌كنيم؛ توسعه آموزش وپرورش بزركسالان در شرايط گذار از نظام قبلي
آموزش كشور به نظام دموكراتيك آينده از طريق تشويق جوامع و انجمن‌هاي محلي،
تأمين فرهنگ صلح وآرامش وروابط افراد درقالب اين فرهنگ، بر قرار ي گفتگوي تمدن‌ها
واحترام به حقوق انسان‌ها؛تضمين ((دسترسي مساوي )) به اشكال گوناگون آموزش براي همه
بر اساس توانايي‌ها و تمايلات آنها وصرف نظر از جنسيت، اصالت نژادي ومذهب.
اهداف آموزشي
طرح برنامه ملي آموزش بزرگسالان به تصويب رسيده است كه هدف
اصلي آن شكل‌گيري نظام ملي آموزش بزرگسالان است اهداف اساسي اين برنامه به قرار ذيل
است:
تطبيق آموزش بزر گسالان با اصلاحات اجتماعي و
اقتصادي كشور؛
اصلاح و ارتقاي سطح دسترسي بزرگسالان به انواع گوناگون
آموزش علوم ومهارت‌ها؛
شرح و تفضيل تمهيدات قانوني مورد نياز
ادغام وهمكاري فعاليت هاي مؤسسات مرتبط با آموزش بزرگسالان در
سطوح ملي و مذهبي و محلي؛
همكاري نزديك با دست اندركاران اجتماعي در طول اجراي برنامه
ملي؛
ايجاد قابليت‌هاي حرفه‌اي و انطباق آن با شرايط و استاندارهاي
اروپا؛
بدين ترتيب تمامي شكل هاي آموزش با توجه به نيازهاي بنيادين
يادگيري كودكان،جوانان وبزرگسالان تحت پوشش قرار مي گيرد.
دستاوردهاي آموزشي
بلغارستان در حوزه آموزش رسمي عمومي و حرفه‌اي سنت‌هاي خوبي
دارد، با اين حال تعداد عظيمي از مردم به دلايل مختلف نمي‌توانند مدركي در زمينه
تحصيلات ابتدايي و/يا متوسط و همچنين در زمينه قابليت‌ها و توانايي‌هاي حرفه‌اي
اخذ كنند. گذار به سمت اقتصاد بازار، عوامل اقتصادي را كاملا به تحرك واداشته است و
در نتيجه آن عرضه كار و خدمات از تقاضا فرا‌تر رفته است. در اين شرايط، كارفرمايان
و استخدام كنندگان ترجيح مي‌دهند و با برخورداري از امكاناتي كه در اختيار دارند
متخصصان داراي مدارك بالا را استخدام كنند. تقاضا براي آموزش و تحصيلات عاليه واخذ
مدارك بالا افزايش يافته است چرا كه:
- سياست و اقتصاد جمهوري بلغارستان كه اكنون بر روي اروپا و
جهان باز است به آموزش و مداركي نيازمند است كه با شرايط اروپايي منطبق باشد:
- پيشبرد باز سازي ساختار اقتصاد ي اقتضا مي كند كه كار كنان
وافراد شاغل به دنبال تكميل مدارك وصلاحيت هاي خود باشند.
- افراد بيكار در مي يابندكه در صورتي شانس ورود به بازار كار
را دارند كه از مدركي برخوردارباشند ويا مدركشان را را ارتقاء ببخشند.
افراد استخدام شده (داراي کار) تلاش مي کنند شغلشان را با بهبود
سطح مدرک و قابليت و توانايي خود حفظ کنند. جامعه در کل نياز به اصلاح و بهبودمداوم
سطح آگاهي و دانش و مهارت ها را بخاطر توسعه اقتصادي، فني و اجتماعي _ فرهنگي و
نياز به دموکراسي را براي تامين حقوق و آزادي مردم درک و تصديق مي کند. اين نياز و
تقاضا در زمينه آموزش و خدمات اعطاي مدرک، روحيه کارآفريني بلغاري ها را بيدار کرد.
در نتيجه بسياري از شرکت ها تاسيس شده است که فعاليت عمده آنها آموزش و اعطاي مدرک
است که متاسفانه در بسياري موارد آموزش ارائه شده و مدرک اعطا شده داراي اعتبار و
تخصص لازم نيست. شرکت ها آموزش را ساماندهي مي کنند، مدرک اعطا مي کنند و سپس افراد
شبه متخصص (با مدرک بي اعتبار يا کم اعتبار) وارد بازار کار مي شوند و طبعا نمي
توانند وظايف و امور محوله را درست انجام دهند. در سال 1990 اعطاي مدارک به
بزرگسالان طبق دستورالعمل 42 هيات وزيران «به منظور يک نظام هماهنگ ملي در زمينه
اعطاي مدارک به کارکنان» تصويب شد و از سال 1999 آموزش حرفه اي دانش آموزان و
بزرگسالان به موجب قانون آموزش همگاني تنظيم و قاعده مند شد و در دسامبر 1997 مصوبه
حمايت از بيکاران و ارتقا و افزايش کار به اجرا گذاشته شد. به رغم وجود اين قوانين
هنوز نيازهاي بسيار زيادي در زمينه شيوه سازماندهي و وضع قوانين گذاشته شد. به رغم
وجود اين قوانين هنوز نيازهاي بسيار زيادي در زمينه شيوه سازماندهي و وضع قوانين
وجود دارد (استانداردهاي آموزشي از طرف دولت براي مشاغل، استاندارهاي دولتي براي
اعطاي مدرک در يک شغل جداگانه شبکه اي از واحدهاي آموزشي داراي مجوز و وضع قوانين
براي آموزش و فعاليت مشاغلي که به ظرفيت و توانايي نيازمند است). با حل اين مسايل
فرآيند آموزش قاعده مند خواهد شد و نظارت بر عملکرد نظام اعطاي مدارک عملي مي شود.
ظاهرا مسايل اصلي نوعا مربوط به ناکافي بودن هزينه هاي مربوط به فعاليت هاي آموزشي
و همچنين مربوط به مشکلات اقتصادي و اجتماعي کشور است. نظام آموزش و پرورش ظرفيت
اين را دارد که از عهده ساير مسايل و مشکلات تعليم و تربيتي، شيوه اي، مربوط به
سازماندهي و اداري برآيد.
نرخ برابري جنسيت در بهره مندي از برنامه هاي آموزشي
بر پايه داده‌ها، سطح بي سوادي و بي مهارتي جمعيت مونث به طور
متوسط 5/2 برابر مردان است. نسبت بي سوادي افراد ساكن شهرها و روستاها 1به 4 است،
يعني تعداد افراد بي سواد ساكن روستاها 4 برابر بيش‌تر است. جمعيت كل كشور 6869968
نفر، مي باشد كه از ميان 3293947نفر زن و3423066نفرمرد با سوادند.در مقايسه با
مردان، تعداد زنان بهره مند از دانش‌و مهارت‌هاي پايه‌اي كم‌تر است.اما آمار زنان
بي سواد در كل ناچيز است.بنابرداده‌ها ي يونسكو در مورد همين شاخصها در سال 1995
آمار بي سوادي تقريبا به نصف تقليل يافته است و نسبت بي سوادي مرد –زن به سطح سواد
به ترتيب عبارت است از : شاخص كل با سوادي :98% به 06/1 است شاخص برابري جنسي در
سواد:7/98% زنان بي سواد عمدتاً يا مسلمان هستند كه در مناطق كوهستاني زندگي مي
كنندو به دين اسلام معتقدند و يا زناني هستند كه كولي به شمار مي آيند.دلايل اين
امر ممكن است به خرافات مذهبي شود كه به جمعيت ترك ساكن بلغارستان منحصر نمي‌شود و
در برخي موارد، مربوط به مهاجرت گروههايي از اين افراد از كشوري به كشور ديگر نيز
مي‌شود(مهاجرت تركهاي بلغار) از آنجا كه تحقيقات و آمار رسمي در زمينه مذكور وجود
ندارد، مي‌توان اينگونه فرض كرد كه كودكان مهاجراني كه در پايان دهه 1980 و
ابتداي دهه 1990 به تركيه مهاجرت كردند و در نخستين پايه در مدارس بلغارستان ثبت
نام نكرده اند، سواد خواندن و نوشتن به زبان بلغاري را ندارد. با اين حال، اين به
اين معنا نيست كه بي سوادند، چراكه آنها احتمالاً در طول اقامتشان در تركيه به
مدرسه رفته اند. مسلمانان بلغاري همواره گرايش بسيار مثبت به آموزش و يادگيري علوم
و مهارت‌هاي داشته اند.
آنچه مايه تاسف است مساله بي سوادي مردم اقليت كولي است
كه به صورت سنتي اصلا تمايلي به مدرسه رفتن ندارند. همانطور كه مي دانيد اين افراد
اغلب اوقات تغيير مكان مي‌دهند و اين باعث ناسازگاري و عدم تمايل آنها در زمينه
پرداختن به مسايل مربوط به آموزش علوم و مهارت‌ها به فرزندانشان مي‌شود. بنا بر
داده‌هاي مؤسسه آمار ملي بلغارستان، گروه نژادي كولي %7/3 يا 314000 نفر از
جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهد و عمد تاً در شهرها متمركز شده است.
يك بخش از برنامه ملي آموزش بزرگسالان به مسايلي نظير
مطالعه و بررسي مسايل مربوط به بي سوادي و اقدامات خاصي كه بايد براي حل اين مسايل
انجام شود. مي پردازد. براي دستيابي به مقاصد مذكور، هدف اصلي برنامه فوق اين
است كه فعاليت‌هاي مؤسسات رسمي و غير رسمي را بر پايه مشاركت مساوي به هم نزديك
كند.
- كارآمدي سياستهاي راهبردي طرح و برنامه‌هاي آموزش
همگاني به دستاوردهاي اصلي از سال 1990 مربوطند که از آن جمله مي توان به موارد
ذيل اشاره نمود :
1- ارتقا و افزايش روند دمو كراتيك و انساني كردن
آموزش و پرورش و تمركز زدايي اداري
2- بسط آزادي مدارس و معلمان براي حل مسايل تعليم و تربيت
3- افزايش حقوق و امكانات و فرصت‌ها در زمينه انتخاب براي
دانش‌آموزان، معلمان و والدين
4- تأمين آزادي قابل توجه در زمينه فعاليت در مدارس
5- توسعه و شكل‌گيري قوانين جديد براي نظام آموزش و پرورش كشور.
نرخ سوادآموزي بزرگسالان
نخستين داده‌هاي رسمي مربوط به سواد بعد از 1990، در
آمارگيري سال 1992 جمع آوري شده است. در اين آمارگيري، مردم از احاظ با سوادي يا
بيسوادي مورد ارزيابي قرار گرفتند.
آمارسال 1992:
جمعيت كل 6869968 نفر است كه 6717013 نفرشان خود را با سواد
معرفي كرده اند،بنابراين درصد باسوادان:97% مي باشد.اين امر ثابت مي‌كند كه عمده
جمعيت در بلغارستان باسوادند.مقايسه داده‌ها در دو دوره آمارگيري متوالي سالهاي
1985 و 1992 به وضوح ويژگي‌هاي آموزشي جمعيت بلغارستان و همچنين برخي از گرايش‌هاي
عمده كشور و مردم را نمايان مي سازد.
