آموزش عالي
آموزش عالي
تاريخچه
تاريخچه آموزش عالي در کشور مصر به آغاز تاسيس دانشگاه قاهره طي سالهاي اوليه
قرن20 باز مي گردد. در اين اثنا،تعدادي از رهبران محلي، پيشتازان فکري و انديشمندان
اجتماعي مصر به تاسيس دانشگاهي بزرگ و نوين درخور نام و قدمت شهر قاهره و کشور مصر
مبادرت نمودند.
متفکريني نظير محمد عبدو، مصطفي کامل، محمد فريد، کاظم امين و سعد زقلول از جمله
افرادي بودند که رايزني ها و تلاشهاي عمده اي درجهت به تحقق پيوستن اين خواسته
آينده نگرانه انجام دادند.
کليه اين افراد درپي ايجاد مرکز علمي بين المللي درجهت جلوگيري از مهاجرت
دانشجويان و مستعدين علمي کشور به خارج بودند.گفتني است که در طول مدت زمان راه
اندازي اين پروزه، همکاري با نيروهاي انگليسي به سرکردگي لرد کرومر از اهميت قابل
توجهي در اجراي هر چه بهتر پروزه برخوردار بود.
در حال حاضر نيز، دامنه همکاريهاي دانشگاه قاهره با دانشگاه هاي معتبر انگليسي
بسيار وسيع است.
نهايتا در تاريخ21 دسامبر سال1908 ميلادي، آرزوي شخصيتهاي فوق به تحقق پيوست.در
آن اثنا، جشن باشکوهي با حضور بزرگان کشور برگزار گرديد.
ساختمانهاي اصلي دانشگاه در محله ناستور که دانشگاه آمريکايي قاهره در آنجا واقع
است، بنا گرديد، اما پس از مدتي و طي جنگ جهاني اول با مشکلات پيش آمده به محل جديد
خود در خيابان ال فلکي انتقال يافت.
طي سالهاي اول فعاليت دانشگاه قاهره، تعداد زيادي از دانشجويان دانشگاه به منظور
اخذ مدرک پي.اچ. دي به اروپا اعزام گرديدند تا پس از بازگشت به تدريس دروس مختلف در
دانشگاه مبادرت نمايند.
دانشکده ادبيات و علوم انساني نخستين دانشکده دانشگاه قاهره است که پس از احداث
آن دانشکده هاي متعدد ديگري تاسيس يافت.ساختمان جديد دانشگاه در ميدان ال غزه واقع
گرديده و کمپ دانشگاه بخش وسيعي از دو سوي رودخانه عظيم نيل را اشغال نموده است.در
حال حاضر،دانشگاه قاهره از بيش از100 مرکزتحقيقاتي و 23دانشکده و انستيتو برخوردار
مي باشد.بالغ بر155هزار دانشجو،3158عضو هيئت علمي،2361 دستيار و مسوول آزمايشگاه
و12233 کادر تمام وقت به فعاليت در دانشگاه مبادرت دارند که از اين لحاظ، دانشگاه
قاهره به عنوان يکي از بزرگترين دانشگاه هاي قاره آفريقا و حتي جهان مطرح مي
باشد.دانشگاه قاهره از 1کمپ مرکزي و 3 شعبه برخوردار مي باشد.علاوه بر اين،دانشگاه
خود بر دانشکده هاي کشاورزي،باستان شناسي،ادبيات و علوم انساني،بازرگاني،کامپيوتر و
علوم انفورماتيک، دندانپزشکي، اقتصاد و علوم سياسي،علوم
مهندسي،حقوق،پزشکي،داروسازي،فيزيوتراپي،شهر سازي،دامپزشکي،دارلعلم و انستيتوهايي
نظيرمطالعات و تحقيقات آفريقا،پرستاري،مطالعات آموزشي، مطالعات آماري،سرطان و ليزر
مشتمل مي گردد. شعبه خارطوم، نخستين شعبه از انشعابات سه گانه دانشگاه نيز منحصرا
ٌاز 4 داشکده ادبيات و علوم انساني ، حقوق، بازرگاني و علوم است. شعبه دوم بزرگ تر
از شعبه قبلي بوده و بر دانشکده هاي آموزش، کشاورزي، مهندسي، خدمات احتماعي، پژوهش
هاي عربي و اسلامي، باستان شناسي، توريسم، پژشکي و علوم مشتمل مي گردد. شعبه بني
يوسف سومين شعبه دانشگاه است که در آن دانشکده هاي حقوق، بازرگاني، دامپزشکي ،
علوم، ادبيات ، آموزش، پزشکي و دارو سازي فعاليت دارند.
در ميان دانشکده هاي دانشگاه قاهره ، دانشکده پزشکي با 5411 دانشجو، 661 استاد،
345دانشيار، 459استاديار و 108 دستيار آزمايشگاهي ، از جمله بزرگترين دانشکده ها
است. قدمت اين دانشکده به سال هاي خيلي پيش تر از تاسيس دانشگاه باز مي گردد. به
نحوي که طي سال 1826 مدرسه اي به نام ابوزبال فعاليت داشت که بعدها با آغاز به کار
دانشگاه قاهره، تحت سرپرستي دانشکده پزشکي دانشگاه قاهره قرار گرفت. در حال حاضر
دانشکده پزشکي در کرانه شرقي رود نيل واقع شده و يکي از باشکوه ترين بناهاي دانشگاه
را در اختيار دارد. در کنار اين دانشکده، دانشکده هاي دندانپزشکي و انستيتوي
پرستاري قرار دارد. انستيتوي سرطان در خيابان ال عيني و در نزديکي دانشکده پزشکي
واقع گرديده است. ساختمان جديد بيمارستان دانشگاه تاسيس يافته به دارد. سال 1983
ميلادي در مجاورت آن قراردارد. مراکز تحقيقاتي و انستيتوي علمي دانشگاه
قاهره، دانشکده هاي را پشتيباني کرده و به خصوص دانشکده پزشکي توسط تعدادي
زيادي از انستيتوها من جمله انستيتوي سرطان حمايت مي گردد. خوابگاه دانشگاه در
خيابان ثاروات و در شمال کمپ اصلي واقع شده و در آن امکاناتي نظير استاديوم فوتبال
، استخر شنا ، سالن ژيملاستيک و چندين زمين بازي وجود دارد . طي سال 1968 خوابگاه
ديگر توسط انجمن دانشجويي دانشگاه در خيابان ثاروات تاسيس گرديد. خوابگاه دختران در
مجاورت ساختمان دانشکده کشاورزي و در خيابان گاما قرار گرفته و از امکانات
رفاهي بسياري برخوردار است. دانشکده باستان شناسي نيز از جمله جالب توجه ترين
دانشکده هاي دانشگاه است که از تنوع بسيار بالايي در حوزه هاي علمي
برخوردار است اين دانشکده از 5 دپارتمان مشتمل بردپارتمان هاي مصرشناسي، باستان
شناسي اسلامي ، توريسم ، محيط زيست ، آثار باستاني برخوردار مي باشد.
در حال حاضر ، اين دانشکده از 1812 دانشجو در مقاطع مختلف تحصيلي برخوردار مي
باشد. سازمان اداري دانشگاه هاي مصر از يک رئيس ، شوراي دانشگاهي ، معاونين دانشگاه
و زير مجموعه هاي ديگر متشکل مي گردد. شوراي دانشگاهي عهده دار مسئوليت سياست گذاري
هاي جامع دانشگاهي و نظارت بر روند علمي ، تحقيقاتي و اداري دانشگاهها مي
باشد.اعضاي شوراي فوق نيز خود بر روساي دانشگاهها و معاونين آنها و نيز اعضاي منتخب
آراي جمعي مشتمل مي گردد. بيمارستان دانشجويي که نخستين مدل در نوع خود در شرق است
طي سال 1950 تاسيس يافته و به ارائه امکانات عمده اي درجهت مداوا و بهبود دانشجويان
بيمار مبادرت مي نمايد. تالار عظيم فستيوال دانشگاه نيز در سال 1953 باز گشايي شده
و از ديگر بخش هاي جالب قابل توجه دانشگاه است. اين تالار از 3160 متر مربع وسعت و
52 متر ارتفاع برخوردار مي باشد. هرچند دانشگاه قاهره از قدمت بسيار بالا برخوردار
نيست و اگر چه امکانات آن در سطح دانشگاههاي مطرح اروپايي نمي باشد اما طي 90 سال
سابقه ، از پيشرفت چشمگيري برخوردار بوده و جايگاه ممتازي در ميان دانشگاههاي مصر و
قاره افريقا دارد. به طورکلي مي توان گفت دانشگاه قاهره، مادر ساير دانشگاههاي کشور
بوده و دانشگاههاي ديگر کشور از لحاظ علمي و تحقيقاتي توسط اين دانشگاه تامين مي
گردند.
برنامه ريزي آموزشي
فعاليت هاي برنامه ريزي به طور کلي در جهت دستيابي به آرمان هاي توسعه اي بلند
مدت از طريق دستيابي موثر به اهداف مشخص کوتاه مدت است. برنامه ريزي معمولاٌ در
چهار سطح به صورت ذيل صورت مي گيرد:
1- برنامه ريزي در سطح ملي
2- برنامه ريزي در سطح بخش
3- برنامه ريزي در سطح سازماني
4- برنامه ريزي در سطح پروژه
به لحاظ زماني نيز برنامه در سه سطح کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت،
انجام مي گيرد. تخصيص منابع جز اصلي هر نوع برنامه ريزي است و در انجام آن از
روش هاي مختلفي استفاده مي شود.کاربرد تکنيک هاي تحقيق در عمليات در تخصيص منابع در
کشور مصر از دهه 1960 ميلادي آغاز شد. از جمله تکنيک هاي مشهور تحقيق در عمليات ،
مي توان به برنامه ريزي آرماني اشاره نمود.اين مدل لحاظ نمودن هم زمان تعداد زيادي
هدف را امکان پذيرنموده و به تصميم گير کمک مي نمايد که بهترين پاسخ را در
مجموعه پاسخ هاي ممکن بيايد.
برنامه ريزي حوزه آموزش عالي مصر عمدتاٌ بر قابليت بالاي برنامه ريزي آرماني در
بهينه سازي چند هدفي تاکيد دارد.
نتيجه گيري
بر اساس نتايج بدست آمده از حل مدل و مقايسه مقادير واقعي مشخص شد که اهداف
برنامه درهيچ يک از آرمان ها تامين نشده است. مهمترين ضعف در تخصيص
منابع آموزش عالي ، عدم تغيير ترکيب دانشجويان در گروه هاي آموزشي است. يک از اهداف
برنامه توسعه آموزش مصر افزايش در صد دانشجويان فني و مهندسي و علوم پايه و
کاهش سهم دانشجويان علوم انساني بود تا تربيت نيروي انساني متخصص با هدف گذاري در
ساير بخش هاي اقتصادي – اجتماعي – فرهنگي کشور هم جهت باشد. اما اين هدف تحقق
نيافت. علاوه برآن سرانه امکانات آموزشي بسيار پايين تراز استانداردهاي جهاني
است . کاهش اين فاصله نيز در برنامه لحاظ شده بود اما بدون اين که اين فاصله کاهش
يابد ، آموزش عالي مصر هم چنان به افزايش پذيرش دانشجو مبادرت مي نمايد. به عبارت
ديگر آموزش عالي به بهاي از دست رفتن کيفيت آموزشي، اهداف کمي را دنبال مي نمايد.
اگرچه منابع عمومي اختصاص يافته به آموزش عالي با اهداف برنامه در اين بخش تناسب
ندارد. در چارچوب منابع موجود نيز مي توان با تغيير ترکيب دانشجويان در رشته هاي و
مقاطع تحصيلي بخش عمده اي از اهداف برنامه را تامين نمود انجام اصلاحات ساختاري و
کاهش هزينه ها در آموزش عالي ، راه حل هاي ديگر افزايش بهره وري منابع موجود
است.مدل برنامه ريزي آرماني ابزاري قوي و کار آمد جهت برنامه ريزي و تخصيص منابع در
آموزش عالي است. که نظام آموزش عالي مصر در صدد اجراي کامل آن است. اين مدل را مي
توان به طور سلسله مراتبي درسطح بخش ، دانشگاه، دانشکده و گروه آموزشي به کاربرد.
بهره گيري از اين مدل علاوه بر کمک به جهت دهي منابع به سوي آرمان ها بخشي ،
به يک پارچه سازي مديريت منابع آموزش عالي و کنترل منابع نيزکمک مي کند. به
کارگيري اين مدل در بخش آموزش عالي زمينه اي جهت گسترش کاربرد مدل هاي برنامه ريزي
رياضي در بخش هاي اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي کشور مصر فراهم آورده است.
پژوهش و تحقيقات
گرايشات اساسي
در حال حاضر کشور مصر با نياز مبرمي به انجام تحقيقات در زمينه هاي ذيل
روبرو است:
1- هزينه هاي آموزشي و تامين اعتبار براي نظارت دقيق بر هزينه ها؛
2- خودآموزي
3- متدهاي آموزش بزرگسالان در چارچوب آموزشهاي مداوم
4- يافت شيوه هاي نو و روش هاي خلاق آموزشي در مقايسه با روش ها و شرايط سنتي
5- تعيين اهداف عام و خاص برنامه هاي درسي کليه سطوح آموزشي
6- روش هاي تحقيق در ارتباط ميان آموزش و محيط زيست از طريق معرفي مفاهيم محيط
زيست و آموزش معلمان
7- مطالعه در آزمون هاي عملكرد و پيشرفت تحصيلي به منظور حصول اطمينان از تحقق
اهداف آموزشي
8- اصلاح نظام آموزشي از طريق ارزيابي مولفه ها و درون داد و برون داد نظام
آموزشي تاثير گذار بر ساختار جامعه
9- كار‌آيي و اثر بخشي فرآيند آموزشي
روندهاي جاري پژوهشي
از جمله مهمترين روندهاي جاري پزوهشي مراکز تحقيقاتي کشور مصر ميتوان به موارد
ذيل اشاره نمود:
1- پياده سازي الگوهاي مدارس تجربي در مراکز آموزشي سراسرکشور
2- آموزش معلمين در سايه سياستگذاريهاي آموزشي متناسب با نيازمنديهاي وزارت
آموزش و پرورش
3- فراهم سازي منابع انساني مورد نياز خط مشي هاي توسعه آموزشي
4- فراهم سازي امكان بهره گيري از تكنولوژي آموزش از راه دور براي کليه شهروندان
مصري
موانع و معضلات تحقيقاتي
تحقيقات آموزشي در مصر با موانع متعددي روبه روست كه از آن جمله مي توان به
موارد ذيل اشاره نمود:
1- وجود نيروي انساني ناکارآمد در حوزه پزوهش و تحقيقات
معضل اساسي درروند اصلاحات آموزشي مصركمبود اطلاعات نيست؛بلكه جمع آوري اطلاعات
وكاربست صحيح چنين اطلاعاتي است.به ديگرسخن،محققين ناکارآمد قادربه بکارگيري صحيح
داده ها و اطلاعات موجود نمي باشند.افرادي كه به فعاليت تحقيقاتي مبادرت مي
نمايند،ملزم به گذراندن آموزش هاي خاص پژوهشي علاوه بر برخورداري از مدرك تحصيلي،مي
باشند.گفتني است که اين قبيل آموزش ها بايد برطراحي و تحقيق، مطالعات پيمايشي و
فعاليت هاي ميداني مشتمل گردد.
2- عدم برخورداري موسسات پژوهشي از خدمات كتابخانه اي و پشتيباني مناسب به دليل
عدم تأمين منظم و به هنگام منابع پزوهشي، به ويژه منابع خارجي
3- کمبود موانع مالي حوزه تحقيقات
|
