استان سمنان

استان سمنان

اطلاعات آماری

نام استان: سمنان

مرکز استان: سمنان

مساحت: 97491 کیلومتر مربع

جمعیت: 702360 نفر

تعداد شهرستان ها: 8

سال تاسیس:

اطلاعات جغرافیایی

استان سمنان یکی از استان‌های کشور ایران به مرکزیت شهر سمنان است. مساحت این استان برابر با 97491 کیلومترمربع است که 5/9 درصد مساحت کل کشور را شامل می‌شود. این استان از نظر مساحت هفتمین استان ایران است.

این استان از جانب شمال به استان‌های خراسان شمالی، گلستان و مازندران، از جنوب به استان‌های خراسان جنوبی و اصفهان، از مشرق به استان خراسان رضوی و از مغرب به استان‌های تهران و قم محدود است. این استان هم‌اکنون دارای 8 شهرستان، 20 شهر، 15 بخش و 31 دهستان است.

استان سمنان با هشت استان ایران همسایه است که تعدادی از آن‌ها از پرجمعیت‌ترین استان‌های ایران به شمار می‌آید. همسایگی استان سمنان با استان‌های خراسان رضوی و تهران موجب شده راه ارتباطی این دو استان (جاده تهران-مشهد) از استان سمنان عبور کند.

همچنین جاده‌های ارتباطی بین استان‌های شمالی (خراسان شمالی، گلستان و مازندران) و استان‌های مرکزی (یزد و اصفهان) از این استان عبور می‌کند.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

استان سمنان جزء مناطق تاریخی ایران است که قرار گرفتن آن در مسیر شرق به غرب و راه ابریشم باعث اهمیت آن در ادوار تاریخی مختلف بوده است. تعداد نسبتا زیاد کاروانسراها در این استان نشانی از این مورد است.

استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی بود. حتی تهمورث دیوبند را بنیان‌گذار شهر سمنان می‌دانند و البته عده دیگری از تاریخ نویسان مژگان بانو که از شاهزادگان دوره حکومت محلی خیرخواهان بوده است را بنیان‌گذار شهر سمنان می‌دانند و اکنون بقایای قلعه مژگان بانو که در قسمت شمال غربی شهمیرزاد واقع شده و در دوره حمله مغول تخریب شده را گواه این موضوع می‌دانند و برخی از دانشمندان، این ایالت را گیلان فعلی می‌دانند ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار، دماوند، فیروزکوه، شهمیرزاد، سرخه، ده‌نمک و آهوان، قوشه، ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده‌است.

این منطقه در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشیان، کومیسنه یا کومیشان (قومس بعد از اسلام) جزو ایالت بزرگ پارت یا پرتو به شمار می‌رفت. در این دوره سمنان و سرخه شهرهای سرحدی ایالت‌های پارت و ماد به شمار می‌رفت. به همین علت برخی از مورخان، زمانی این شهرها را جزو مادها و گاهی جزو پارت‌ها به حساب می‌آورند.

این ایالت که در زمان ساسانیان به پشتخوارگر تغییر نام داده، شامل همان شهرهایی بود که در ایالت ورن وجود داشتند.[نیازمند منبع] حد غربی این ایالت، خوار (گرمسار فعلی)، حد شرقی آن شاهرود و حد شمالی آن، کوهستان‌های جنوبی طبرستان بود.

سلوکیان بزرگ‌ترین عامل یونانی کردن مشرق بودند و به همین جهت، برای ادامه فرمانروایی خود نظر مساعد مردم را لازم داشتند و برای این کار تقریباً شصت شهر در مشرق و ایالت پارت بنا کردند. یکی از این شهرها آپاما یا روستای لاسجرد فعلی است که در غرب شهر سرخه واقع شده و دیگری شهر هکاتم‌پلیس (صد دروازه) است که عده‌ای آن را دامغان می‌دانند.

شهر صد دروازه در دوران اشکانیان از رونق بسیار زیادی برخوردار بود و برای سال‌های زیادی پایتخت ایران بوده است.

هنوز آثاری تاریخی این شهر در اطراف دامغان و در منطقه‌ای به نام تپه حصار وجود دارد. اشکانیان ایالات ایران را به هجده بخش وسیع تقسیم کردند که یکی از ایالت‌های مهم آن کمیسن قومیس یا قومس در نواحی سمنان و دامغان و سرخه و خوار (گرمسار) کنونی بود.

در نیمه قرن هفتم میلادی در زمان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه سلسله ساسانی، مهاجمان عرب کشور ایران را به تصرف خود درآوردند. اعراب نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخیر کردند، سپس به شمال شرقی رفته و به سرزمین کومش (شهرهای سمنان، دامغان، بسطام، سرخه) رسیدند و آن ر اتسخیر کردند.

استان سمنان در دوره‌های بعد از اسلام جزو سرزمین تاریخی قومس (کومش) به شمار می‌آمد. استان سمنان طی تاریخ دو هزار ساله خود شاهد فراز و نشیب‌ها، جنگ‌ها، شکست‌ها و پیروزی‌های بی‌شمار بوده است.

در دوره‌های بعدی نیز این منطقه مورد توجه خاص حکومت‌های مرکزی قرار گرفت و منازعه‌ها و مناقشه‌های متعدد بر سر این منطقه بین قدرتمندان درگرفت.

در دوران حکومت امویان و عباسیان به ویژه پس از قتل ابومسلم خراسانی به دست منصور دوانیقی، شورش و بلوا سراسر ایران را دربرگرفت و نهضت‌های بی‌شماری به وقوع پیوست که از مهم‌ترین آن‌ها قیام سنباد زرتشتی بود.

در اندک زمان، زرتشتیان طبرستان و نواحی جنوب طبرستان یعنی سنگسر (مهدی‌شهر) و شهمیرزاد و فولاد محله، به دور رهبر این نهضت جمع شدند و قومس و ری را به تصرف درآوردند، ولی در ساوه شکست خوردند و سنباد به قومس گریخت و پس از ضبط خزاین ابومسلم رو به طبرستان نهاد.

وی پس از مدتی در دره‌های سنگسر و شهمیرزاد به قتل رسید.

ایالت کومش از کانون‌های مهم اسماعیلیان در قرن‌های ششم و هفتم هجری بود. به‌طوری‌که در این ایالت ۱۵۰ قلعه در اختیار این فرقه بود که هر مجموعه از آن‌ها را یک کدخدا و هر قلعه مجزای آن را یک محتشم که به منزله فرماندار کل یا حاکم بزرگ بود، زیر نظر داشت؛ که قلعه‌ای در روستای جوین شهرستان سرخه در میان کوه‌های سربه فلک کشیده هنوز پابرجا است.

سمنان در دوران مغول، هم چون سایر نقاط ایران از حمله و کشت و کشتار این قوم در امان نماند و متحمل خسارات جانی و مالی بسیار شد. این کشت و کشتار، در زمان تیمور لنگ نیز که از سال 783 هجری حمله به ایران را شروع کرد، ادامه یافت.

پس از ظهور و استقرار حکومت صفویان، شاه اسماعیل صفوی به سرکوب گردن کشان ولایت‌ها پرداخت. از جمله، حاکم قلعه فیروزکوه را دستگیر کرد و به این ترتیب، ولایت فیروزکوه و خوار، سمنان و سنگسر و سرخه به تصرف صفویان درآمد.

کریم‌خان زند با عنوان وکیل‌الرعایا مدت 29 سال در ایران سلطنت کرد، ولی در این مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، سرخه را در اختیار بزرگان خانواده قاجار قرار داد. بعد از مرگ خان زند، آغا محمدخان شیراز را ترک کرد و به طرف کومش و دامغان رفت و با گرد آوردن عده‌ای از افراد قبیله خود، سرانجام توانست به ولایت کومش (سمنان، دامغان و بسطام و سرخه و میامی) و ولایت جنوبی دریای خزر دست یابد.

پس از آقا محمدخان، برادرزاده وی به نام فتحعلی شاه قاجار بر اریکه سلطنت تکیه زد و از همان ابتدای سلطنت، سرزمین قومس را که زادگاهش بود مورد توجه قرار دارد و ذوالفقار را به عنوان حاکم سمنان برگزید. قلعه جهان‌آباد در جنوب سرخه از بناهای باقی‌مانده از دوران حکومت ذوالفقار خان است.

نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجاریه بر سر زبان‌ها بود، لیکن در دوران حکومت پهلوی اول، قومس (فرمانداری کل سمنان یا استان سمنان فعلی) در شمار شهرهای استان دوم، یعنی مازندران درآمد.

در آغاز سال 1340 هجری شمسی در زمان نخست‌وزیری دکتر علی امینی و وزارت کشور سپهبد عزیزی، به پیروی از سنت تاریخی، طبق تصویب‌نامه هیئت وزیران، ایالت کومش (سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام و سرخه) و جنوب طبرستان یعنی سنگسر (مهدی‌شهر) و شهمیرزاد و نقاط تابعه آن‌ها از نظر تقسیمات کشوری به نام فرمانداری کل سمنان نام‌گذاری شد. مرکز حکومت آن نیز در شهر سمنان تعیین و مستقر گردید.

در سال 1355 هجری شمسی طبق تصمیم دولت وقت با اضافه شدن دماوند، فیروزکوه، گرمسار و ورامین فرمانداری کل سمنان به استان سمنان تبدیل شد و مرکز آن نیز همچنان شهر سمنان باقی ماند. البته طبق تقسیمات کشوری سال‌های اخیر، سه شهر دماوند، فیروزکوه و ورامین از استان سمنان جدا گردیدند.

مهم‌ترين اقوام ساكن در استان سمنان علاوه بر فارس‌ها، ترك‌ها (گروه‌هاي ايلي اصانلو، پازوكي، نفر، باصري، قشقايي و …)، عرب‌ها (عرب عامري، عرب معصومي، عرب سرهنگي، عرب درازي، كتي، سيدهاي طباطبايي و …)، طبري‌ها (اليكايي يا علي‌كايي)، لرها (هداوند)، كردها و گيلك‌ها مي‌باشند.

اکثر اهالی استان سمنان به زبان فارسی سخن می‌گویند. از بین شهرهای استان تنها اهالی شهرهای سنگسر و ایوانکی فارسی‌زبان نیستند و به زبان‌های سنگسری و تاتی تکلم می‌کنند. زبان سمنانی که بومی‌ترین زبان استان است، جای خود را در مرکز استان تقریباً به فارسی داده، اما گونه‌های مختلف آن هنوز در بسیاری از شهرها و روستاها مانند مهدی‌شهر، سرخه یا لاسجرد رایج است.

اطلاعات زیست محیطی

قرارگیری استان سمنان میان رشته‌کوه البرز و دشت کویر، شرایط جغرافیایی خاصی را در این استان پدید آورده است. در سفر به این استان می‌توان در عرض چند ساعت از کوه و جنگل به کویر رسید.

با توجه به شرایط جغرافیایی استان سمنان وضعیت آب‌وهوا در شهرهای مختلف این استان متفاوت است. بخش‌های شمالی استان که در جوار رشته‌کوه البرز قرار گرفته‌اند آب‌وهوای سردتری دارند و در بخش‌های جنوبی بیشتر آب‌وهوای خشک و بیابانی حاکم است.

استان سمنان کمترین تراکم نسبی جمعیت در ایران را دارد. جالب توجه اینکه این استان پهناور کمتر از یک درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است.

ميانگين درجه حرارت سالانه شهر سمنان 17/8، شاهرود 14/1 و گرمسار 17/5 درجه سانتى‌گراد است. با توجه به اين ارقام، سردترين شهر شاهرود و سپس دامغان و گرم‌ترين شهر، سمنان و سپس گرمسار است.

ميانگين حداكثر مطلق درجه حرارت در ماه‌هاى تير و مرداد كه گرم‌ترين ماه‌هاى سال در استان سمنان است، به 25 درجه سانتى‌گراد و ميانگين حداقل درجه حرارت در ماه‌هاى دى و بهمن كه سردترين ماه‌هاى سال استان است به منفی 11 درجه سانتى‌گراد مى‌رسد.

همچنين اختلاف حداكثر مطلق درجه حرارت بين گرم‌ترين و سردترين ماه‌هاى سال به 31 درجه سانتى‌گراد مى‌رسد.

در استان سمنان، نزولات جوى بسيار كم و غالباً به صورت باران و در فصول سرد سال مي‌بارد كه ميزان آن به طور متوسط به 145 ميلى‌‌متر در سال مى‌رسد. با توجه به اين كه ميزان رطوبت نسبى با بارندگى نسبت مستقيم دارد، لذا ميزان رطوبت از غرب به شرق استان و از جنوب به شمال افزايش مى‌يابد. به طورى كه درصد رطوبت نسبى در شاهرود 49 و در گرمسار 40 درصد است. شاهرود در ميان شهرستان‌هاى استان شاهرود با 161/1 ميلى‌‌متر بارش سالانه بيشترين و دامغان با 120/2 ميلى‌متر كمترين ميزان بارندگى را دارند. همچنين متوسط تعداد روزهاي يخبندان در طول سال در حدود 48 روز است.

استان سمنان به خاطر موقعیت جغرافیایی، اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی و محدودیت‌های آب و خاک، از موقعیت کشاورزی مطلوبی برخوردار نیست. تنها دو درصد از کل مساحت استان زیر کشت آبی و دیم است. عمده‌ترین محصولات این استان را گندم، جو، سیب‌زمینی، پنبه (وش) بومی و ورامینی، یونجه، اسپرس، شبدر و چغندرقند و پسته تشکیل می‌دهند.

پارک ملی توران و پارک ملی کویر از پارک‌های ملی ایران هستند که در استان سمنان قرار دارند.

نمادهای استان

پسته‌ی دامغان جزء معروف‌ترین محصولات کشاورزی استان سمنان است که نماد این استان محسوب می­ شود.

جاذبه های گردشگری

• دروازه ارگ سمنان
• گرمابه پهنه سمنان
• مسجد شاه یا سلطانی
• ریگ جن
• بازار شیخ علاءالدوله
• آرامگاه پیر نجم الدین
• پارک جنگلی سوکان
• بازار بزرگ سمنان
• چشمه قلقل
• عمارت چشمه‌علی
• آبشار نسروا
• جنگل ابر
• جنگل رودبارک
• شهمیرزاد
• خوش ییلاق
• پارک ملی کویر
• قلعه آهوان
• چشمه هفت رنگ مجن
• تونل نمکی گرمسار
• آبشار مجن
• مسجد تاریخانه دامغان

مشاهیر

• بايزيد بسطامي
• شیخ ابوالحسن خرقانی
• حاج ملا علي سمناني
• منوچهري دامغاني
• رفعت سمناني
• شیخ حسین مزجی
• آیت الله العظمی حاج سید محمود شاهرودی
• ابن يمين فريومدي
• فروغي بسطامي
• شيخ علاء الدوله سمناني
• يغماي جندقي
• حسن روحانی
• محمود احمدی‌نژاد

صنایع دستی

• قالیبافی
• گلیم‌بافی
• نمدمالی
• سرامیک و سفال‌سازی
• چاپ قلمکار
• پرده‌های سنتی و هنری
• بافت حوله و شال‌گردن
• جاجیم‌بافی

آداب و رسوم

• نوروزخوانی
• عرفه مرده‌ها
• مراسم شوخوانی وقت سحر

محشر دات کام سایتی قدیمی و پربازدید!. تبلیغات در محشر دات کام به صورت کلیکی، گزینه خیلی خوب و مقرون به صرفه ای برای تبلبغات است. هر کلیک فقط 100 تومان!
اگر مطلب "استان سمنان" برای شما مفید بوده است با کلیک بر روی آگهی های زیر از ما حمایت کنید

و در صورت تمایل برای درج آگهی در صفحه مربوط به: استان سمنان در وب سایت محشر، با شماره 09123833830 تماس بگیرید و یا واتس آپ پیام بدید

---

مطلب استان سمنان را برای دوستان خود ارسال کنید

ارسال استان سمنان در فیسبوک
ارسال استان سمنان در تویتر
ارسال استان سمنان در واتس آپ
ارسال استان سمنان در تلگرام
خبرخوان استان سمنان