از نظر تاريخي ارزيابي عملكرد مدارس پديدة تقريباً جديدي است. اين مفهوم به تغيير
نگرشهاي آموزشي در اوايل قرن20 باز مي‌گردد. درجهت تشكيل جامعه‌اي ايستا، سياستها و
متدهاي آموزشي مراكز آموزش كشور سوئد هرچه بيشتر بر نيازهاي فردي و اجتماعي دانش آموزان
جامعه تمركز دارد.
اصلاحات آموزشي نيمة اول قرن20 بر طرز تفكر جديد آموزش تحت عنوان (آموزش نه تنها
بايد برآورنده نيازهاي فردي باشد بلكه به توسعه جامعه نيز منجر گردد) استوار بوده است.
درنتيجه ، سياست ارزشيابي تحصيلي در جهت انتخاب بهترين متد‌ها و اتخاذ بهترين تصميمات
طراحي گرديد. كاركرد اساسي ارزشيابي هنوز هم به قوت خود پا برجا بوده و تاريخچة آن
به انواع تلاشها جهت يافتن كاملترين روشهاي ارزشيابي درحمايت از افراد، جامعه و توسعه
آموزش آميخته است. طي دوران اصلاحات تاسال1970، تاكيد بيشتري بر ارزيابي نتايج عملكرد
دانش‌آموزان ومراكز آموزشي معطوف مي‌گرديد. طي اين مرحله اطلاعات مربوط به ميزان تحقق
اهداف تعيين شده پس از كسب اطلاعات درمدارس براي تصميم گيرندگان حياتي بود.چراكه به
مدارس به عنوان سيستم‌هاي كم و بيش بسته نگريسته مي‌شد. با شروع دهة 90 و اجراي سيستم
جديد، تاكيد بيشتري برجنبه‌هاي كنترلي معطوف گرديد. طي دهه 90 تغييرات قابل ملاحظه‌اي
در سيستم تعديل كننده و تقسيم مسئوليت‌ها درميان مسئولين منتخب سطوح مركزي و محلي به
وقوع پيوسته است. افت اقتصادي از يك سو عامل اصلي افزايش انتظارات و كارائي سيستم
محسوب گرديد. از سوي ديگر امكان برخورداري از آزادي عمل بيشتر در انتخاب و فراهم آوري
فرصت‌هاي بيشتر براي دانش‌آموزان ووالدين آن‌هادرانتخاب نوع رشته تحصيلي ايجاد گرديد.
عوامل مذكور سبب ايجاد موقعيتهاي جديد جهت ارزشيابي تحصيلي شده و به عقلانيت ومفيد
بودن با تاكيد برنيازهاي فردي اهميت بيشتري داده است درحال حاضر مدارس مي‌بايستي براساس
فرموليزه نمودن اهداف مقاطع مختلف تحصيلي و پي‌گيري و حصول به اهداف آموزشي مورد ارزشيابي
قرار گيرند. اهداف كلي در هر نظام شامل اسناد فورموليزه بوده و از اين روي گرداندگان
مدارس دولتي و غير انتفاعي ملزم به تعيين اهداف ميان مدت جهت نيل به اهداف نهائي مي‌باشند.
درنتيجه درحال حاضر مسووليت انتخاب روشهاي ارزشيابي به طور كامل به مدارس واگذار گرديده
است. ارزيابي منظم و سازمانبندي شده از آموزش‌هاي زيرمقطع كارشناسي ارشد دردانشگاه‌ها
تنها طي سال‌هاي اخير صورت گرفته است. توسعه در جهت تعيين هرچه بيشتر اهداف و ادارة
دانشگاه‌ها وكالج‌ها براساس نتايج بدست آمده موجب گرديده تا دانشگاه‌ها و مراكز آموزش
عالي بدنبال يافتن راه حل هاي قابل قبول جهت تضمين كيفيت آموزشي باشند. دانشگاه‌ها
و كالج‌هاي محلي تا مدتي به ارزيابي دروس آموزشي به عنوان پايه‌اي جهت پيشرفت تحصيلي
دانش آموزان مبادرت مي‌نمودند. هم‌سو با اعمال اصلاحات آموزش عالي طي سال1993 دانشگاه‌ها
و كالج‌ها موظف به ارزيابي كليه فعاليت‌هاي آموزشي خود گرديدند.دانشگاه‌ها و كالج‌هاي
كشور سوئد عهده‌دار مسئوليت دستيابي به كيفييت آموزش درمقاطع تحصيلي عالي مي‌باشند.
گفتني است كه آژانس ملي آموزش عالي تنها نهاد مجري است كه به دانشگاه‌ها و كالج‌ها
دراين مهم ياري ميرساند.
سياستهايارزيابي تحصيلي
آژانس ملي آموزشي مسئوليت ارزيابي آموزش ملي را عهده دار مي‌باشد. گفتني است كه
ارزيابي‌هاي مذكور درجهت تعميق درك و توضيح نتايج و روابط ميان فعاليت‌هاي آموزشي
مدارس صورت مي‌گيرد. ارزيابي‌هاي مذكور به صورت برقراري ارتباطات مستقيم با اهداف قابل
اجرا در فعاليت‌هاي آموزشي مدارس صورت مي‌گيرد. ارزشيابي‌هاي مذكور با هدف دوگانه
نظارت و فراهم آوري زمينه‌هاي لازم جهت توسعه مدارس صورت مي‌گيرد. ارزيابي‌هاي مذكور
عمدتاً براساس سه فاكتور ذيل صورت مي‌گيرد:
در فاكتور اول آژانس ملي به تشخيص نيازهاي آتي مدارس جهت برآورده نمودن و ارزيابي
چنين نيازهاي نياز دارد.
فاكتور دوم در صورتي اعمال مي‌گردد كه پديده خاص با روشهاي بازرسي موجود قابل
مطالعه نبوده يا مشاهدات با انتظارات متغير باشد
فاكتور سوم درصورتي اعمال مي‌گردد كه قانون، تبصره و…. جديدي به سيستم اضافه شده
باشد.
فعاليت‌هاي موجود در برنامه‌هاي ارزيابي تحصيلي به صورت پروژه‌اي و در قالب حوزة
هاي ذيل اعمال مي‌گردد:
1- بررسي شرايط موفقيت مدارس كشور
2- اعمال اصول توسعه و قانونمندي در حوزه آموزش
3- بررسي شرايط دروني مدارس
4- بررسي پروسه تدريس و فعاليت‌هاي آموزشي
5- نيل به دست آوردهاي اجتماعي و گزارش نتايج آن
گفتني است كه آژانس ملي آموزش عهده دارمسئوليت توسعه، حمايت و نظارت برتضمين كيفيت
آموزشي مدارس كشورمي‌باشد
خود ارزيابي مؤسسات آموزشي
از آن جايي كه خودارزيابي مؤسسات آموزشي به واسطه قوانين ايالتي صورت نمي‌گيرد،
از اين روي از مؤسسه‌اي به مؤسسة ديگر متفاوت مي‌باشد. براساس قوانين آموزش كشور
سوئد، مدراس پايه، مراكز تكميلي آموزشي متوسطه و آموزش بزرگسالان تحت نظارت شهرداري‌هامي‌بايستي
از طرح مشخصي جهت ارزيابي پيوسته برخوردار باشند. علاوه بر اين كليه مدارس ملزم به
ارائه گزارش سالانه كيفيت تحصيلي مي‌باشند. گزارش مذكور مي‌بايستي بر ارزيابي از ميزان
تحقق اهداف آموزشي و راهكارهاي لازم جهت نيل به آن مشتمل گردد. درهرمدرسه، مديران
مدارس عهده‌دارمسئوليت چگونگي انجام خود ارزيابي‌ها مي‌باشند. درنتيجه تفاوت‌هاي بسيار
زيادي درميان مدارس در نحوة انجام ارزشيابي‌هاي تحصيلي وجود دارد. دانشگاه‌ها و كالج‌هاي
كشور، مسئوليت ارزيابي كيفيت فعاليت‌هاي آموزشي را عهده‌دار مي‌باشد. طي هر دورة 3
ساله آموزشي، كليه مؤسسات ملزم به ارتقاء كيفيت آموزشي خود مي‌باشند. طرح‌ها و نتايج
حاصله طي طرح ارتقاء كيفيت تحصيلي توسط آژانس ملي آموزش عالي مورد ارزيابي كيفي قرار
مي‌گيرد .نقطه آغازين كليه معيارهاي ارتقاء كيفي تحصيلي فراهم آوري فرصت برعهده گرفتن
مسئوليتهاي آموزشي توسط دانشجويان مي‌باشد. اين درحالي است كه دانشگاه‌ها و كالج‌هاي
كشور موظف به حمايت از دانشجويان در انتخاب و مطالعه دروس تا سطوح پيشرفته مي‌باشند.
علاوه بر دانشجويان، مدرسين، محققين و سايركادر فعال درحوزة آكادمي ملزم به تجديد
و نوسازي دانش موجود و روشهاي آموزشي مي‌باشند. عمده ارزيابي مدارس كشور به صورت محلي
و در سطح شهرداريها و مدارس صورت مي‌گيرد. طبق قوانين آموزشي اداره كنندگان مدارس ملزم
به ارائه طرحي درخصوص فعاليت مدارس جهت نمايش چگونگي اداره و توسعه سيستم مدارس محلي
مي‌باشند. طرح ارزيابي شهرداريها از مدارس كشور به صورت دائم صورت مي‌گيرد.شهرداريها
و مدارس، ملزم به ارائه گزارش‌هاي سالانه مشتمل بر ارزيابي از ميزان تحقق اهداف آموزشي
مي‌باشند.
ارزيابي محلي
دولت سوئد مسئوليت كلي نظارت، پي گيري و ارزيابي عملكرد مراكز پيش دبستاني، مدارس
و مراكزآموزش عالي را برعهده دارد. مسئوليت ارزيابي ملي نيز توسط آژانس‌هاي منطقه‌اي
صورت مي‌گيرد. آژانس ملي آموزش مسئوليت ارزيابي سيستم مدارس ( پيش دبستاني و مدارس
محلي) را عهده‌دار مي‌باشد واين درحالي است كه آژانس ملي آموزش عالي عهده‌دار مسئوليت
ارزيابي عملكرد مراكز آموزش عالي مي‌باشد. لازم به ذكر است كه اجراي برنامه‌هاي جديد
مدارس پيش دبستاني به برخورداري از فرصت‌هاي بيشتري جهت ارزيابي فعاليت‌هاي آموزشي
در سطح ملي منجر گرديده است. از جمله وظايف اصلي آژانس ملي آموزش مي‌توان به بازرسي
و ارزيابي عملكرد مدارس كشور اشاره نمود. هيئت ارزيابي كيفي تحصيلي در مورخه1جولاي1999
در آژانس ملي آموزش تشكيل يافت. هيئت مذكور از سوي دولت مسئوليت بررسي كيفيت آموزشي
را عهده‌دار مي‌باشد. عملكرد شهرداريها نيز توسط بازرسين ملي كه هرساله به خدمت گرفته
مي‌شوند بررسي شده و مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.
نظام ارزشيابي تحصيلي آموزش عالي
ارزيابي آموزشي در نظام آموزشي سوئد به ويژه نظام آموزش عالي از طريق برگزاري آزمونهاي
ادواري و آزمونهاي نهايي و پايان ترم صورت مي‌گيرد. عمده ارزيابي تحصيلي دانشجويان
مقطع آموزش كارشناسي عمومي به ارزيابي مقالات انفرادي دانشجويان طي20واحد آموزشي و
ارزيابي مقالات آموزش دانشجويان مقطع كارشناس تخصصي به ارزشيابي آموزش10واحدي محدود
مي‌گردد.لازم به ذكر است كه در دوره‌هاي آموزش تخصصي مقطع كارشناس نحوه ارائه مقالات
به صورت فردي يا گروهي اختياري است. در سيلابس آموزشي هر يك از رشته‌ها ي تحصيلي، نمرات
اعطا شده به هر يك از مقالات آموزشي براي دانشجويان ثبت گرديده و درپايان دوره توسط
دايره ملي امتحانات مورد ارزيابي و سنجش قرار مي‌گيرد.گفتني است چنانچه دانشجويان موفق
به ارائه مقالات مناسب طي دوره آموزشي خاص نگردند، ملزم به اخذ مجدد واحدهاي آموزشي
مذكورمي‌باشند. كليه رشته‌هاي تحصيلي از آزمونهاي مداوم كتبي ويا كتبي ـ شفاهي برخوردارمي‌باشند.
با اين وجود آزمونهاي نهايي ويژه دوره‌هاي آموزشي3 تا 5 ساله وجود ندارد. اين بدان
معني است كه دانشجويان همواره مي‌بايست جهت اثبات آمادگي آموزش خود طي هر 3 تا 4 هفته
آموزشي از آمادگي لازم برخوردار باشند.نمرات تحصيلي عموماً با مقياس3 گانه مردود ،
قبول و قبول مشروط ارائه مي‌گردد. در برخي واحد هاي درسي نيز تنها سطوح قبول و مردود
وجود دارد. برخي دانشكده‌ها، نظير دانشكده‌هاي مهندسي وحقوق از سيستم نمره‌بندي متفاوتي
برخوردار مي‌باشند. دركشور سوئد هيأت اعضاي علمي كه مستقل از دولت و ساير مؤسسات آموزشي
فعاليت مي‌نمايد ، مسووليت ارزيابي عملكرد مراكز آموزش عالي را برعهده دارد. هيأت مذكور
با جمع آوري اطلاعات درخصوص نحوه عملكرد نظام آموزشي و تجزيه و تحليل آن ، تغييرات
و اقدامات اصلاحي ضروري را پيشنهاد مي‌نمايد.طرح ارزشيابي هيأت مذكور برمطالعات جامع
درخصوص برنامه هاي آموزشي و پژوهشي مشتمل مي‌گردد.گفتني است كه طي فرآيند مذكور از
هيچگونه الگوي مشخصي استفاده نشده، بلكه چگونگي ارزشيابي به منظور ارتقاء كيفيت آموزشي
مد نظرقرارمي‌گيرد. سياست هيأت امناي ملي برخود ارزيابي با مشاركت همتايان ملي و بين
المللي استوار بوده و برگسترش روشهاي كنترل كيفي و فراهم آوردن شرايطي جهت ارتقاء كيفي
مؤسسات تاكيد دارد.
نهادهاي مركزي ارزشيابي آموزش عالي
هدف اصلي سياست مقطع آموزش عالي كشور سوئد اين است كه كشور از لحاظ علمي به كشوري
پيشرو مبدل گردد. دولت و مجلس ملي سوئد مسئوليت كلي نظارت بركيفيت آموزش عالي را برعهده
دارند.اين در حالي است كه دانشگاه‌ها و كالج‌ها نيز درقبال تضمين كيفيت و توسعه كيفي
آموزش و تحقيق به نوبه خود مسئول مي‌باشند. ارزيابي‌هاي صورت گرفته توسطه آژانس ملي
آموزش عالي و مسئوليت نظارتي آن بخشي از راهكارهاي تضمين كيفيت آموزش عالي محسوب مي‌گردد.
مهم‌ترين وظيفه آژانس مذكور بررسي و ارزشيابي كيفيت دوره هاي آموزشي و تلاش درجهت افزايش
كيفيت موسسات آموزش عالي مي‌باشد.
سيستم كيفي ارزيابي آموزش عالي دركشور سوئد برموارد ذيل استوارمي‌باشد:
1- ارزيابي عناوين و برنامه هاي آموزشي از سال 2001
آژانس ملي آموزش عالي هر 6 سال يك‌بار به ارزيابي مواد و برنامه‌هاي آموزش عالي
مبادرت مي‌نمايد.
2- حق اعطاء مدارك علمي
تقاضاي برخورداري از حق اعطاء مدارك علمي توسط آژانس ملي آموزش عالي بررسي شده
و براساس معيارهاي خاصي كه شامل بررسي كامل شرايط مؤسسات آموزش عالي جهت ارائه برنامه
هاي آموزشي است مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.
3- ارزيابي كيفيت كار موسسات آموزش عالي
كليه دانشگاه‌ها و كالج‌هاي كشور سوئد ملزم به تقويت كيفي برنامه‌هاي آموزشي و ارائه
گزارشات سالانه از عملكرد خود به دولت مي‌باشند. آژانس ملي آموزش عالي نيز به بررسي
و ارزيابي تلاش‌هاي انجام گرفته در جهت ارتقاء كيفيت مؤسسات آموزش عالي مبادرت مي‌نمايد.
نظام جديد ارزيابي كيفيت آموزشي
سيستم نمره دهي جديد عيني بوده و در عوض نسبي بودن به ميزان موفقيت تحصيلي و دستيابي
به اهداف غائي آموزشي بستگي دارد. سيستم مذكور با شا خص هاي تقسيم بندي دروس هماهنگي
دارد.نمرات نهايي در ارزيابي كشوري طي سال هشتم تحصيلي اعطا مي‌گردد.اين نمرات درمقياس
سه تايي قبول ، قبول مشروط و مردود تحت شرايط ويژه به دانش آموزان اعطا مي‌گردد. امكان
ارزيابي تحصيلي دانش آموزان از طريق برگزاري آزمونهاي كشوري فراهم آمده است.آزمونهاي
تشخيصي خواندن، نوشتن و رياضيات دركليه مدارس منطقه‌اي در پايان سال دوم برگزار مي‌گردد.
كليه مدارس منطقه‌اي موظف به برگزاري آزمونهاي موضوعي در پايان سال 5 و9 در خصوص زبان
سوئدي ، انگليسي ورياضيات مي‌باشند. درمدارس مستقل نيز آزمون سوئدي برگزار مي‌گردد.
پيشرفت تحصيلي دانش آموزان از طريق سنجش مداوم مورد بررسي قرارمي گيرد . درمقطع آموزش
پايه هيچ آزموني برگزار نمي گردد. در حال حاضر طي7 سال اوليه آموزش هيچ نمره‌أي به
دانش آموزان اعطاء نمي گردد.اين درحاليست كه به كليه دروس پايه هاي 8 و9 مدارس پايه
نمره اعطا شده و به عنوان معياري جهت ورود به مراكز مقدماتي متوسطه مورد سنجش قرار
مي‌گيرد. نمرات در يك مقياس 5 تايي اعطاء مي‌گردد. بالاترين نمره 5 و نمره ميانگين
3 است. اين نمرات نسبي مي‌باشند يعني با توجه به ميانگين كشوري بدست آمده در هر واحد
تعيين مي‌گردند. مقايسه بين دو كلاس تنها از طريق آزمودن نتايج مربوط به هر درس صورت
مي‌گيرد . مدارس پايه به بررسي پيشرفت و يا مشكلات درسي دانش آموزان از طريق مصاحبه
حضوري با والدين آنان مبادرت مي‌نمايند.
