از جمله اصلي ترين سياست هاي آموزش دولت سوئد پرداختن به آموزش ضمن
خدمت معلمين به عنوان عامل اساسي كسب استانداردهاي بالاي كيفي تدريس مي‌باشد.
كليه دوره‌هاي آموزش ضمن خدمت برتقويت دستيابي به اهداف ملي وتوسعه فعاليت‌هاي
آموزشي مدارس استوار مي‌باشد. درهمين راستا دوره هاي آموزش ضمن خدمت به افزايش
دانش، مهارت‌ها و ادراك كادر آموزشي مدارس كشور منجرگرديده است. گفتني است كه
اهداف مذكور توسط دولت و مجلس ملي سوئد (ريكسداك) و تحت قوانين مصوب سال1989
به اجرا در‌آمده و تحقق يافته است.
تاريخچه
دركشور سوئد آموزش ضمن خدمت در اواخر قرن 19 به عنوان ابزاري جهت قانونمند
كردن دروس و ساختار آموزشي طراحي گرديد.دورة رسمي آموزش ضمن خدمت توسط ايالات
مختلف كشور درجهت افزايش توانايي معلمين مشغول به تدريس تا اواسط قرن بيستم تشكيل
نگرديد. باوجود اين طي قرن19 نوعي ازآموزش ضمن خدمت باتوجه به نيازهاي فردي معلمين
توسط اتحاديه‌هاي معلمين برگزار مي‌گرديد.تصميمات مجلس ملي سوئد (ريكسداك) طي
سال 1962 جهت تشكيل مدارس پايه و اعمال اصلاحات آموزشي درمدارس تكميلي متوسطه طي
سال 1962 باعث شكل‌گيري نظام درسي جديدي براي مدارس پايه و متوسطه كشور گرديد.
نظام جديد آموزشي همزمان بابرگزاري دوره‌هاي آموزش ضمن خدمت طي دهه 1960 توسعه
يافت. طي20 سال منتهي به دهه 1980، اعتبارات كشوري در جهت پرداختن به دورة‌هاي
آموزش ضمن خدمت به‌همراه فراهم نمودن دوره‌ها و فرصت‌هاي مطالعاتي براي افراد
به‌طور قابل ملاحظه‌اي افزايش يافته است. دولت سوئد نيز به تشكيل نهادهاي مركزي
آموزش ضمن خدمت مبادرت نمود كه در راس آن انجمن ملي آموزش قرار داشت. درهمان اثناء،
انجمنهاي آموزشي ايالتي با برگزاري دورة‌هاي آموزشي ضمن خدمت به تربيت مشاورين
آموزشي درسطح ناحيهاي مبادرت نمودند. دراواخردوره20 ساله مذكور، تغييراتي اعمال
گرديد. امتياز معافيت از پرداخت ماليات‌هاي آموزشي لغو گرديده و دوره‌هاي آموزش
ضمن خدمت به‌عنوان ساعات كاري كليه كادر آموزشي مدارس كشور تلقي گرديد. طي سال
1990 مجلس ملي سوئد ((Riksdag تصميم جديدي مبني برتقسيم مسئوليت ميان دولت و شهرداري‌ها
اتخاذ نمود. درحال حاضر مسئوليت برگزاري دورة‌هاي آموزش ضمن خدمت برعهده شهرداري‌ها
نهاده شده و اين در حالي است كه تعيين اهداف دوره‌هاي آموزشي پايه و متوسطه
برعهدة دولت مي‌باشد. پي گيري و ارزشيابي فعاليت‌هاي محلي نيز بر عهدة دولت سوئد
مي‌باشد.
هيئت‌هاي تصميم گيرنده
از ژانويه 1991، شهرداري‌ها به عنوان كارفرمايان معلمين كشور از اختيارات
تام برخوردار گرديده و طبق قوانين آموزشي كشورملزم به تضمين برگزاري دوره‌هاي آموزش
ضمن خدمت ويژه كادرآموزشي كشورمي‌باشند. دولت با اختصاص بودجه‌اي به آژانس ملي
آموزش به هدايت اين گونه فعاليت‌ها در نواحي برخوردار از اهميت ملي بيشترمبادرت
مي‌نمايد و اين درحالي‌است كه تنها اداره كنندگان مدارس مسئوليت برگزاري دوره‌هاي
آموزشي مذكور را عهده‌دار مي‌باشند. آژانس ملي آموزش هم چنين به همكاري‌هاي لازم
درجهت تثبيت دورة‌هاي آموزش ضمن خدمت به عنوان بخشي از برنامه‌هاي دراز مدت توسعة
مدارس كشور مبادرت مي‌نمايد. گفتني است كه نيل به هدف مذكور مستلزم دستيابي و حصول
به كليه موارد ذيل مي‌باشد:
ـ تغيير سيستم هدايت آموزشي مدارس
ـ تهيه اسناد و اهداف ملي معينه براي مدارس كشور
ـ ارزشيابي ملي مدارس كشور
نتايج حاصله از پي گيري وارزيابي، سياستي‌هاي دولت و مجلس ملي سوئد ((Riksdag
و اعمال تغييرات جديد و محيطي براولويت‌هاي آژانس ملي آموزش تأثير مي‌گذارند.
شهرداري‌ها نيز از بودجه‌هاي خاصي جهت توسعه توانائي‌هاي كادرآموزشي برخوردار
مي‌باشند. طي سال 1998 طرح گسترده‌اي در جهت توسعه توانائي‌هاي معلمين درحوزه ICT
مدارس به اجرا در آمد. بين سال‌هاي 2002-1999، بالغ بر000/70 معلم، (نيمي از كليه
معلمان دورة‌هاي مختلف آموزشي) به استفاده از كامپيوتر به عنوان ابزارحرفه‌اي
آموزشي مبادرت خواهند نمود. گفتني است كه طرح گسترشICT ( تكنولوژي اطلاعات و كامپيوتر
) كه مختص مدارس و مراكز آموزشي كشور مي‌باشد،توسط هيئت منصوب شده از سوي دولت
به مورد اجرا در مي‌آيد. لازم به ذكر است كه هيئت مذكور از تركيبي از نمايندگان
وزارت آموزش و علوم، آژانس ملي آموزش، انجمنهاي محلي سوئد واتحاديه معلمان متشكل
مي‌گردد. براين اساس دولت سوئد طي نيمه اول سال 2002 به اجراي استراتژي ملي توسعه
ICT درمدارس كشور مبادرت نمود. دانشگاه‌ها و مراكز
توسعه ناحيهاي كالج‌هاي دانشگاهي كشور سوئد كه درحال حاضر رو به گسترش مي‌باشند
از جمله مهمترين برگزار كنندگان دوره‌هاي آموزش ضمن خدمت به شمار مي‌آيند. علاوه
بردانشگاه‌ها و كالج‌ها ي دانشگاهي، سازمان نشر دانش، سازمان معلمين و ساير ادارات
ايالتي نيز در زمره برگزاركنندگان اين گونه كلاس‌ها محسوب مي‌گردند.
مسئوليت برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت بر عهده
دولت و شهرداريهاي مناطق مختلف كشورسوئد مي‌باشد. مؤسسه ملي آموزش نيز ملزم
به اجراي برنامه هاي آموزش ضمن خدمت در سراسر كشورمي باشد.نهادهاي محلي آموزشي
نيز از طريق قوانين آموزشي به نظارت برحضور مستمر معلمين دردوره هاي آموزشي مذكور
مبادرت مي‌نمايند.كليه معلمين ملزم به حضور در دوره هاي 5 روزه ساليانه آموزش ضمن
خدمت مستقر درمدارس كشور مي‌باشند.
شرايط پذيرش تحصيلي
تنها شرط لازم جهت پذيرش در دوره‌هاي ضمن خدمت اشتغال به كار معلمين دريكي
از مدارس كشور مي‌باشد. علاوه براين جهت تدريس برخي از دوره‌هاي آموزشي برخورداري
شركت كنندگان از آموزش هاي تخصصي نيز الزامي است.
برنامه‌ها و طول دوره هاي آموزشي
طرح و يا سياست كلي جهت چگونگي برگزاري دوره‌هاي آموزش ضمن خدمت وجود
نداشته و دوره‌ها، برنامه‌هاي تربيتي و روش‌ها ي بسيار متنوع و متفاوتي بسته به
اين‌كه چه كسي برگزار كننده وچه كسي استفاده كننده آن باشد، به مورد اجرا گذارده
مي‌شود. آن دسته از معلميني كه به شركت دردوره‌هاي آموزش معلمان مبادرت مي‌نمايند،معمولاً
مرخصي گرفته و يا باجانشينان خود جايگزين مي‌شوند. درغير اينصورت اين دوره‌ها طي
روزهاي مطالعاتي و حتي در تطيلات رسمي و تعطيلات آخر هفته برگزار مي‌گردد.
برنامه‌هاي آموزشي
روش ياطرح كلي جهت چگونگي تدريس دوره‌هاي آموزش وجود ندارد. دوره‌ها،
آموزش‌ها وروش‌هاي آموزشي باتوجه به برگزار كنندگان آن از تنوع گسترده‌اي برخوردار
مي‌باشند.
روابطه آموزشي - استخدامي
حضور افراد در دورة هاي آموزش ضمن خدمت به خودي خود سبب افزايش حقوق
آنان نمي‌گردد. بلكه در هنگام تعيين ميزان حقوق افراد، مدارك جديد درنظر گرفته
شده و معمولاً باعث افزايش حقوق مي‌گردد. علاوه بر اين گذراندن دوره‌هاي مذكور
سبب كسب توانائي تدريس دروس تخصصي توسط معلمين شده و درنتيجه اين قابليت‌ها ممكن
است به ايجاد فرصت‌هاي جديد تدريس در سطوح بالاتر آموزشي منجر گردد.
ساير كادرآموزشي
شهرداريهاي سوئد مسئوليت استخدام كادر مورد نياز مراكز آموزشي كشور
را بر عهده دارند. انواع و تعداد كادر آموزشي در سطح ملي تعيين نمي‌گردد. از جمله
كادر آموزشي مدارس و مراكز آموزشي كشور سوئد مي‌توان به مديران مدارس، معلمين،
مشاورين، پرستاران كودك، مسئولين رفاهي، سرايداران، معاونين، پرسنل تغذيه، مستخدمين
و كتابداران اشاره نمود.
آمارتحصيلي
درحال حاضر تعداد 34000 دانشجو دررشته هاي دبيري تحصيل مي‌نمايند كه ا
ين تعداد تقريباً 6/1 كل دانش‌جويان دانشگاه‌ها و كالج‌هاي سوئد را شامل مي‌گردد.
درصد
معلمين تمام وقت از 100%
تعداد
معلمين شاغل
مقطع
آموزشي
00 84
آموزش
پيش دبستاني (forskolklass)
19000
مراكز
اوقات فراغت
89%
898000
مدارس
پايه
89%
300
مدارس
استثنائي
67%
4200
مدارس
پايه استثنائي
71%
1700
مدارس
تكميلي متوسطه استثنائي
82%
29700
مقطع
تكميلي متوسطه
64%
11100
آموزش
بزرگسالان
60%
400
آموزش
بزرگسالان با ناتوانائي‌هاي يادگيري
79%
1400
آموزش
زبان سوئدي ويژه مهاجرين
درمدارس پايه 83% معلمين در مراكز تكميلي متوسطه، 79% در مراكز پيش
دبستاني(آمادگي) 53% در كلاس‌هاي پيش دبستاني اعم از مهد‌هاي كودك و آمادگي‌ها،
83% درمراكز اوقات فراغت و تفريحي و 61% درصد از گواهينامه آموزشي عالي برخوردارمي‌باشند.
علاوه براين تعداد10500 نفر به عنوان پرستار كودك به فعاليت مبادرت مي‌نمايند.گفتني
است كه تاكنون بالغ بر71درصد از افراد فوق تحت تعليم دوره‌هاي مراقبت ازكودكان
(دوره هاي غير دانشگاهي ) قرار گرفته اند. طي سال 2002 تعداد كادر دانشگاهي سوئد
بر22800 نفر بالغ گرديد كه حدود3/1 از آن‌را زنان تشكيل مي‌دهند. بيش از نيمي از
اعضاء هيئت علمي دانشگاه ها نيز از مدارك علمي بالاتر از فوق ليسانس برخوردار
مي‌باشند. تعداد اساتيد زن 13% بوده كه در مقايسه با آمار سال 87-1986 دو برابر
افزايش داشته است.
نهادهاي مركزي آموزش ضمن خدمت
شهرداريهاي مناطق مختلف سوئد مسووليت ارائه و نظارت بر آموزش‌هاي ضمن
خدمت رؤساي مدارس كشور را عهده دارمي‌باشند. در ابتدا آموزش ملي رؤساي مدارس كشور
منحصرا طي مدت زمان كوتاهي به معلمين ارائه مي‌گرديد. در واقع دوره‌هاي آموزش ضمن
خدمت رؤساي مدارس توسط سازمان‌هاي تجاري برگزار و تأمين اعتبار مي‌گرديد. اين در
حالي‌است كه در پايان دهه1960 ترم‌هاي كوتاه مدت آموزش ضمن خدمت با محتواي آموزشي
و مديريتي طراحي گرديد.در سال 1976 طرح كلي تربيت رؤساي مدارس به تصويب رسيده و
طبق آن، دولت و شهرداري‌ها عهده دارمسووليت اجرا و نظارت آموزش ضمن خدمت رؤساي
مدارس گرديدند.بعدها ، طرح تربيت رؤساي مدارس به تصويب مجلس ملي سوئد (ريكسدگ)
رسيد. طرح تربيت رؤساي مدارس توسط دانشگاه‌ها و دانشكده‌هايي صورت مي‌گرفت كه از
آژانس ملي و آموزش، بودجه دولتي دريافت مي‌نمودند. گفتني است كه نهادهاي مجري طرح
مذكور در7 منطقه مختلف كشور ( اوميا، اوپسالا، استكهلم، لينكپينگ،گوته برگ،كارلستاد
و كالمار) مستقر مي‌باشند. طرح ملي تربيت رؤساي مدارس ويژه آندسته از افرادي است
كه مطابق قوانين آموزش به عنوان رؤساي مدارس ملي با مدارس مستقل همكاري مي‌نمايند.گفتني
است پذيرش افرادي كه قبلا در چنين برنامه‌اي حضور نداشته اند با مشاورت شهرداري
مناطق مربوطه صورت مي‌پذيرد.
آژانس ملي آموزش اخيرا به بازبيني اهداف و اصول كلي طرح ملي تربيت رؤساي
مدارس مبادرت نموده است. هدف چنين باز بيني‌هايي افزايش توان مديريت آموزشي رؤساي
مدارس و اعمال سياستهاي ارتباطي دمكراتيك در برنامه‌هاي آموزشي و تدارك امكانات
بيش تر و بهتر براي مدارس تحت نظارت شهرداريهاي كشورمي‌باشد. رؤساي مدارس درجهت
اجراي مسئوليت‌هاي خود مطابق با برنامه‌هاي درسي و ابزارهاي قانوني دوره‌هاي آموزشي
رفتارمي‌نمايند. تربيت رؤساي مدارس در طول ساعات كاري ارائه گرديده و شامل سمينارها
و ترم‌هاي آموزشي نظارتي مي‌باشد. پس از اتمام برنامه، گواهينامه‌اي به شركت كنندگان
اعطا مي‌گردد.گفتني است ارزيابي تحصيلي آموزش‌هاي فوق توسط واحدهاي دانشگاهي صورت
مي‌گيرد. طرح ملي تربيت رؤساي مدارس، توسط آژانس ملي آموزش پي گيري و ارزشيابي
مي‌گردد.
طي سال‌هاي 2000-1999 دولت سوئد طرح خاصي در جهت ارتقاء قابليت‌هاي فردي
و اجتماعي رؤساي مدارس و ساير كادر ارشد مدارس به موارد اجرا گذارد.طرح فوق بر
مسائل مربوط به نقش مدارس در ارتقاي دمكراسي متمركز گرديد. به طور مثال تلاش بر
ضد آزار كودكان خردسال، مبارزه بر عليه نژاد پرستي و استعمال مواد مخدر به عنوان
بخشي از خواسته‌هاي دولت در جهت اهميت دادن به مسائل مربوط به ارزش‌هاي بنيادين
مطرح شده در برنامه‌هاي آموزشي، از اين دست تلاشها محسوب مي‌گردد. گفتني است كه
آژانس ملي آموزش مسووليت اجراي طرح مذكور را عهده دارمي‌باشد.
