New Page 1
آموزش همگاني
سياستهاي آموزشي
عربستان سعودي به دنبال فراهم نمودن آموزش همگاني است و هزينههاي فزايندة اين
هدف را از طريق سهمية بودجه 283 ميليون ريالي طي دو برنامة توسعه (طي
سالهاي2000-1990)درزمان تهية اين گزارش فراهم نموده است. اين گزارش ديدي كلي و وسيع
از تلاشهاي انجام شده به وسيلة عربستان سعودي در زمينة آموزش همگاني به وسيلة
گسترش سياستها وبرنامهريزيها در فراهم نمودن موقعيتهاي آموزشي براي تمامي
گروههاي اجتماعي و بهبود كيفي آن فراهم نمود.گزارش دستاوردهاي كسب شده با ياري
خداوند و حمايت مداوم و دست و دلبازانه دولت عربستان سعودي به بخش آموزش را نشان
داد.
گزارش همچنين شامل شاخصهاي آماري اصلي بود كه تلاشهاي دولت درEFA را ارزيابي
ميكند و در آخر دورنماي EFA و همچنين طرحهايي با هدف گسترش آن به تمامي گروههاي
اجتماعي خاطر نشان شد.در حال حاضر،عربستان سعودي تلاشهاي خود را در زمينة گسترش
آموزش متمركز نموده و تمامي كساني را كه به سن ورود به مدرسه ميرسند ثبت نام مي
كند حتي سن ثبت نام را به پنج سال و نهماهگي كاهش دادهاست. اين كشور همچنين سعي
در افزايش كارايي آموزشي دارد و سازمان هاي متخصص به نمايندگي مركز توسعة آموزشي
تأسيس كردهاست. روندEFA شاهد اجراي واقعي بودهاست. حكومت جايي براي هر دختر و پسر
و دانشآموز سعودي و ديگر مردمي كه در قلمرو آن ساکنند در مدارس خود فراهم
نمودهاست. تعهد عملي دولت در آغاز فراهم نمودن موقعيتهاي شغلي براي همه است.
برنامههاي پنج سالة توسعه ثبت نام كساني را كه به سن مدرسه ميرسند به عنوان
وظيفه تلقي ميكرد. سالهاي آينده شاهد دستيابي به آموزش اجباري از طريق قوانين
خاص خواهيمبرد.عربستان سعودي به دنبال فراهم نمودن آموزش همگاني است و هزينههاي
فزايندة اين هدف را از طريق سهمية بودجه 283 ميليون ريالي طي دو برنامة توسعه (طي
سالهاي2000-1990) در زمان تهية اين گزارش فراهم نموده است. اين گزارش ديدي كلي و
وسيع از تلاشهاي انجام شده به وسيلة عربستان سعودي در زمينة آموزش همگاني به وسيلة
گسترش سياستها و برنامهريزيها در فراهم نمودن موقعيتهاي آموزشي براي تمامي
گروههاي اجتماعي و بهبود كيفي آن فراهم نمود.گزارش دستاوردهاي كسب شده با ياري
خداوند و حمايت مداوم و دست و دلبازانه دولت عربستان سعودي به بخش آموزش را نشان
داد. گزارش همچنين شامل شاخصهاي آماري اصلي بود كه تلاشهاي دولت درEFA را
ارزيابي ميكند و در آخر دورنمايEFA و همچنين طرحهايي با هدف گسترش آن به تمامي
گروههاي اجتماعي خاطر نشان شد.در حال حاضر،عربستان سعودي تلاشهاي خود را در زمينة
گسترش آموزش متمركز نموده و تمامي كساني را كه به سن ورود به مدرسه ميرسند ثبت نام
مي كند حتي سن ثبت نام را به پنج سال و نهماهگي كاهش دادهاست. اين كشور همچنين
سعي در افزايش كارايي آموزشي دارد و سازمان هاي متخصص به نمايندگي مركز توسعة
آموزشي تأسيس كردهاست. روندEFA شاهد اجراي واقعي بودهاست. حكومت جايي براي هر
دختر و پسر و دانشآموز سعودي و ديگر مردمي كه در قلمرو آن ساکنند در مدارس خود
فراهم نمودهاست. تعهد عملي دولت در آغاز فراهم نمودن موقعيتهاي شغلي براي همه
است. برنامههاي پنج سالة توسعه ثبت نام كساني را كه به سن مدرسه ميرسند به عنوان
وظيفه تلقي ميكرد. سالهاي آينده شاهد دستيابي به آموزش اجباري از طريق قوانين
خاص خواهيمبرد.
آموزش همگاني به عنوان يك اولويت
سياست گسترش آموزش همگاني بدين منظور است كه برنامهها و طرحهاي آموزشي در
دسترس تمامي اعضاي جامعه باشد تا افراد را براي ساختن جامعه خود و دست يابي به
آرمانهايشان آماده سازد.آموزش همگاني هدف اساسي كشور است كه به عنوان پيشگام اين
زمينه در سياست آموزشي سال1390هجري برابر با سال 1970ميلادي اصول و خط مشي هاي روش
خود را در اين زمينه ارائه نمود. متن آن شامل موارد زير بود :
· آموزش شهرونداني معتقد كه براي ديگران الگو باشند و مسئوليتهاي خود در قبال
خدمت و دفاع از كشور را احساس كنند.
· دادن اطلاعات و تخصصهاي كافي فرهنگي به دانش آموزان و ساختن اعضايي فعال براي
جامعه
· بالا بردن حساسيت نسبت به مسائل فرهنگي ، اقتصادي و احتماعي و آماده سازي
افراد در شركت براي حل اين مسائل ،
· موافقت با شان افراد و حصول اطمينان از ايجاد شرايط لازم براي پرورش مهارتهاي
آنان به عنوان كمك به بالا بردن مقاومت ملي
· تشويق و پرورش روح تحقيقات علمي و تفكر براي تقويت ظرفيت مشاهده و انديشه كردن
، تا دانش آموزان عجايب خلقتهاي خداوند در جهان را نظاهر كرده و از علم خداوند آگاه
باشند تا بدينگونه افراد را قادر به بازي كدن نقشي فعال در ساختن زندگي اجتماعي
نمائيم .
· دانستن تفاوتهاي شخصي بين دانش آموزان به عنوان مقدمهاي براي آشنا كردن و كمك
به آنان براي رشد در چهار چوب ظرفيتها ، آمادگيها و تمايلات آنان
· از ميان برداشتن مشكلات مدارس و از بين بردن دلايل آن در صورت امكان و برقراري
برنامههاي موقت يا دائم به منظور جوابگويي به نيازهاي آنان
· فراهم نمودن آموزش خاص و مراقبت از دانش آموزاني كه چه از لحاظ جسمي يا عقلي
عقب افتاده هستند بر طبق قوانين اسلام كه آموزش را حق قانوني افراد ملت ميداند
دولت از دانش آموزان تيز هوش به منظور پرورش استعدادها توانائيهايشان حمايت
ميكند
به عنوان قدمي به سوي اجراي موضوعات سياست آموزشي ، برنامههاي توسعه كه به صورت
همزمان در كنار اين سياست به اجرا در آمد ، برنامه و سياستهايي را بر اساس خط
مشيهاي والايي به منظوردست ياي به اصول EFA روشن نمود .
جايگاه آموزش در برنامههاي توسعه : اجراي عملي سياستها
طرحهاي آموزشي در عربستان سعودي انسان را به عنوان توليد كننده و استفاده كننده
پيشرفت ميداند و محصول توسعه در تمامي زمينهها بر اين اصل تكيه دارد . بنابراين
فراهم نمودن آموزش براي تمامي مردم ، آموزشي با كيفيت بالا بهترين تضمين آموزشي
موفقيت آميز خواهد بود.عربستان سعودي در دوره بعد از گردهمايي جهاني در EFA (جمتين
، تايلند ، مارس 1990) برنامه پنجم توسعه را به پايان رسانده و برنامه ششم توسعه
نيز در حال اتمام است . در اين دوره اين دو برنامه توسعه تلاش براي دست يابي به EFA
گستردهتر شد . در نگاهي گذرا به دو برنامه (1410 تا 1415 هجري ( 1990 تا 1995 ) به
وضوح ميبينيم كه برنامهها و اهداف دراز مدت اين برنامهها چنين بوده است :
آموزش در برنامههاي توسعه پنجم و ششم :؛ (1410 تا 1420 هجري ) (1990 تا 2000
ميلادي):
مطالب و اهداف احتماعي آموزش بر اساس اصول اسلامي و ارزشهاي آن و همچنين ميراث
فرهنگي جامعه عربستان سعودي است و شامل محورهاي اساسي اهداف دراز مدت توسعه است .به
منظور اجراي اين اهداف برنامه توسعه بر ايجاد اين ارزشها در افكار شهروندان و فراهم
نمودن مهارتها و دانش براي تبديل آنها به شهرونداني قادر به شركت در تمامي
فعاليتهاي اجتماعي ،اقتصادي و فرهنگي تكيه دارد . برنامه پنجم توسعه اهداف سوم و
چهارم خود را به اينگونه اظهار نمود:
· تربيت شهرونداني كاري و مولد بافراهم نمودن امكانات براي آنان تا به اين
موقعيت دست يابند و منابع مالي براي زندگي را بيابند و بر اساس كاري كه انجام
ميدهند پاداش بگيرند .
· پرورش نيروهاي انساني و رسيدگي مداوم براي افزايش آن و پرورش مهارتها به
منظوردست يابي به نيازهاي اقتصاد ملي
دولت شرايط آموزش براي دختران و پسران را فراهم مينمايد و در اين برنامه در صدد
اصلاح سيستم آموزشي است كه به عنوان فعاليت مداوم براي موسسات آموزشي در پادشاهي
عربستان به حساب ميآيد . بنابراين اهداف اصلي برنامه پنجم از اين قرارند:
· بهبود كيفيت آموزش
· داشتن آموزشي عمومي كه جوابگوي نيازهاي مذهبي ، اجتماعي و اقتصادي و احتياجات
عربستان سعودي باشد .
· فراهم نمودن و حصول اطمينان از مراكز آموزشي با هزينههاي كمتر
· كاهش ميزان بيسوادي در بين شهروندان زن و مرد
ششمين برنامه توسعه 1414 تا 1420 هجري (1995 تا 2000 ميلادي ) اهميت افزايش
كيفيت آموزشي را به اينگونه بيان مينمايند :
اهداف دراز مدت
· فراهم نمودن موقعيتهاي آموزشي مداوم براي تمامي شهروندان در سن تحصيل هماهنگ
با قابليتها و علائقشان و حصول اطمينان از خدمات مورد نياز .
· لزوم جوابگويي آموزش عمومي به نيازهاي ديني ، اقتصادي و اجتماعي و احتياجات
عربستان سعودي
· تاكيد بر اهميت كاهش ميزان بيسوادي در بين شهروندان
· به روز كردن مداوم سيستم آموزش عمومي تا قادر به جوابگويي به نيازهاي رشد
اقتصادي و اجتماعي باشد
· فراهم نمودن و حصول اطمينان از جايگاههاي آموزشي با هزينههاي كمتر
· به روز كردن مداوم مطالب درسي يه منظور هماهنگي آن در رشد سريع زمينههاي جديد
علم
· تثبيت اين موضوع كه سيستم آموزش عمومي بر كيفيت تكيه دارد.
برنامه پنجم توسعه براساس زير بناي محكمي كه بوسيله برنامه چهارم توسعه ساخته
شده بود بنا گرديد . سيستم آموزشي در عربستان سعودي در كميت و كيفيت به رشد خود در
دوره اجراي برنامه چهارم توسعه به عنوان گسترش روند آموزشي دو دهه اخير ادامه داد .
تمامي شاخصهاي آموزش ميزان رشد بالايي را بوسيله فراهم نمودن شرايط آموزش رايگان
همگاني و ارائه خدمات آموزشي به تمامي افراد در تمام روستاها و مناطق دوردست،نشان
ميدهد.
ميزان ثبت نام درسيستم آموزش عمومي دردودهه اخير(1405تا 1410هجري) (1980 تا
1990ميلادي) بيش از چهار برابر شده و تعداد آن از دو ميليون دانش آموز مذكر و مونث
گذشته است.مراكز آموزش عالي شاهد افزايش ميزان ثبت نام تا 16 برابر طي چهار برنامه
توسعه بودهاند . تعداد ثبت نام دانشجويان دختر و پسر به 114000 درمقايسه با 7000
در آغاز اولين برنامه توسعه رسيده است. تعداد دختران شركت كننده در اين موسسات نيز
از 400 به بيش از 48000 در همين دوران رسيد ( آمار مربوط به آغاز برنامه توسعه پنجم
در 1990 است )
برنامه پنجم و ششم توسعه شامل تعدادي سياستها با هدف دسترسي به اهداف دراز مدت
آموزش عمومي در پرتو نتايج بررسي وضعيت آموزشي در آغاز برنامههاي پنجم و ششم است .
سياستهاي آموزشي برنامه پنجم
· كاهش نرخ مردودي و ترك تحصيل
· بازنگري و بررسي سيستم ارزيابي تحصيلي كنوني
· اجراي روشهاي آموزشي مورد نياز براي كنترل پيشرفت دانش آموزان در آموزش در
حاليكه بر قدرداني شخصي از معلم تاكيد شود و فراهم نمودن مشاوره آموزشي با كيفيت به
جاي تكرار مجدد يك پايه
· اجراي برنامههايي كه اولياء دانش آموزان با نمره پايينتر را نسبت به نيازهاي
آنان آگاهتر سازيم نا آموزش فرزندانشان ادامه داشته باشد و مهارتها و دانش لازم را
به منظور همكاري آنان با مدرسه در حل مشكلات آموزشي ، رواني و شخصي فرزندانشان را
در اختيارشان بگذاريم .
· افزايش موقعيتهاي آموزش مهارتهاي جايگزين براي دانش آموزاني كه ترك تحصيل
ميكنند بوسيله ايجاد ارتباط نزديك بين آموزش و سيستم آموزش مهارتها
· بهبود كيفيت آموزش از طريق اجراي روشها و ابزار كار آمد بررسي براي كنترل
كيفيت آموزش و عملكرد دانش آموزان در زمينههاي بسيار مربوط به نيازهاي توسعه در
كشور
· بهبود مطالب و روشهاي آموزش به منظور تشويق خلاقيت و مهارتهاي حل مسائل
· معرفي اصول نگهداري به عنوان موضوعاتي مهم درس در مراحل مياني و متوسطه
· معرفي علوم كامپيوتري به عنوان بخش تكميلي مطالب درسي مرحله مياني و به عنوان
برنامهاي فرهنگي در مقطع ابتدايي
· تاكيد بر پيشرفت عملكرد معلمين و تعهد حرفهاي از طريق آموزش مداوم
· گذاشتن حداقل محدوديت براي آنچه كه بايد در ساختمان مدارس تمامي نقاط پادشاهي
و همچنين كيفيت خدمات آمورشي فراهم شده براي دانش آموزان
· فراهم نمودن مطالعاتي در مورد امكان عملي تمركز زدايي در خدمات آموزشي استانها
· نمودن تلاس با هدف كاهش كمي و كيفي تفاوتهاي بين مناطق در ميزان جايگاههاي
آموزشي
· كاهش هزينه خدمات آموزشي با ايجاد استانداردهايي مانند : افزايش نسبت معلم به
دانش آموز كاهش ميزان كادر اداري به معلم ، كاهش تعداد مدارس كوچك ( اين مدارس كمتر
از 100 عدد و معرف حدود 40% ازمدارس در كشور هستند كه باعث افزايش هزينه دانش
آموزان ميشوندكه مغاير با هدف كاهش هزينهها براي آموزشي يا كيفيت بالاست ) ،
فراهم نمودن امكانات حمل و نقل براي دانش آموزاني كه در مناطق دور دست باجمعيت
پايين زندگي ميكنند .
· تشويق بخش خصوصي براي بازي كردن نقشي مهمتر در زمينه فراهم نمودن خدمات آموزشي
سياستهاي آموزشي برنامه ششم
برنامه ششم توسعه شامل سياستهاي بسيار با هدف يابي به اهداف دراز مدت كلي در
سيستم آموزش عمومي بوده بيشتر اين سياستها بر اساس محورهاي اصلي برنامه توسعه ششم
كه براي توسعه دراز مدت بسيار مهم ماست ميباشد و با موارد زير معرفي ميشود :
· دستيابي به بازده اقتصادي
· افزايش نقش بخش خصوصي در اقتصاد ملي
· پرورش نيروهاي انساني سعودي و افزايش سرمايه گذاري آنان
اين سياستها در پرتو نتايج دادههاي شرايط قبل و همچنين موضوعات و اهداف و
سياستهاي مبتني بر برنامه ششم توسعه تعيين شدهاند.سياستهاي آموزش عمومي از جمله
اين سياستهاست که درجهت بهبود كارآيي دروني حوزه آموزش کشور به واسطه موارد ذيل به
مورد اجرا گذارده مي شود :
· مطالعه احتمال تغيير سيستم صعود به كلاس بالاتر خصوصا براي كلاس اوليها در
مقطع ابتدايي از سيستمي كه موفقيت دانش آموزا را با امتحانات بخشي ميسنجد به
سيستمي بر اساس ارزيابي مهارتهاي خاص ، علوم و اطلاعات اخذ شده بدون تاثير كيفيت
كلاسي ، سطوح و استانداردها.
· استفاده از استانداردهاي شخصي با انعطاف پذيري بالاتر براي ارزيابي پيشرفت
دانش آموزان
· استفاده از خدمات مشاورهاي و علت يابي براي كمك به دانش آموزان نمره پائين و
كشف به موقع ضعفها به منظور مقابله با پديده مردود شدن و ترك تحصيل
· افزايش ارتباط بين خانه و مدرسه براي دنبال كردن سطح آموزشي دانش آموز و
راهنمايي كردن خانوادهها تا بتوانند مشكلات آموزشي ، رواني و شخصي را كه
فرزندانشان به آن روبرو ميشوند حل نمايند .
· تاكيد مداوم بر فعاليتهاي فوق برنامه و گسترش اين فعاليتها به عنوان يكي از
ابزارهاي مهم و كار آمد در جريان آموزش و هم چنين فراهم نمودن مطالب و امكانات
انساني مورد نياز
· تاكيد بر اهميت آموزشي
دستاوردهاي آموزشي طي سالهاي1990 تا 1999ميلادي
آموزش در عربستان سعودي شاهد رشد پاينده در سياستهاي EFA و اجراي برنامههاي
توسعه بوده است . تلاشهاي رسمي و غير رسمي براي اين هدف شديد بودهاند .دوره بعد از
اجلاس جمتين ( 1990 ) يكي از دورانهاي اساسي در اين زمينه است.در حقيقت اين دوره
شاهد شروع جريان آموزش در تمامي جنبهها با دانش آموز محوري در روند آموزشي بوده
است . ديگر اجزاء روند آموزشي نيز شاهد رشدي بودهاندكه تاثيراتي بر آموزش داشته و
به دست يابي به بسياري از اصول آموزش همگاني كه شامل موارد زير است كمك نموده است :
· تعهد سياسي كه آموزش را ساخته ، آنرا تامين مالي نموده و رشد آنرا درصدركارهاي
خود قرار داده
· اصلاحات اداري و آموزشي در تمامي بخشهاي مربوطه آموزشي .
· بخشهاي آموزشي شاهد رشدي پايدار در برنامههايشان بودهاندكه هدف آن
دستيابي به عملكردي بهتر در اجراي سياستها و برنامهها و همچنين افزايش و گسترش
بازده خروجي آن بوده است .
· آگاه بودن از نقش مهمي كه معلم در جريان آموزي ايفا ميكند . در حقيقت
تلاشهايي به منظور بالا بردن سطح صلاحيتهاي معلمين مقطع ابتدايي در دست اجرا است .
لازمه اينكار توسعه موسسات تربيت معلم است تا آنان بتوانند مدرك كارداني بدهند .
· پيشرفت زير ساختهاي دستگاههاي ناظر با ايجاد بخشهايي براي اجراي سياستهاي
آموزشي و طرحهاي توسعه مربوط به آموزش .
از جمله مهمترين دستآوردها در اين زمينه مي توان از موارد ذيل نام برد :
· تاسيس بخش وزارتي معلمين وزارت آموزش
· تاسيس دبير كلي برنامهريزي آموزشي وزارت آموزش
· تاسيس دبير كلي ارزيابي و سنجش وزارت آموزش
· تاسيس دبير كلي اطلاعات آموزشي وزارت آموزش
· تاسيس بخش معاونت توسعه آموزش در رياست كل آموزش دختران
· تاسيس بخش معاونت برنامه ريزي و توسعه در رياست كل آموزش دختران
· تاسيس بخش معاونت آموزش و آموزشهاي حرفهاي در رياست كل آموزش دختران
· تاسيس بخش معاونت آموزش و آموزشهاي حرفهاي در رياست كل آموزس دختران
· تاسيس بخش معاونت مسائل مدرسه و كتابخانهها در رياست كل آموزشي براي دختران
دست آوردهاي برنامه پنجم توسعه
مرور دست آوردهاي برنامه پنجم توسعه نشان ميدهدكه بخش آموزش توجه و حمايت دولت
را جلب كرده چونكه دولت معتقد است كه سرمايه گذاري در زمينه انساني ستون فقرات رشد
اقتصادي و شكوفايي اجتماعي است ،اين موضوع از ميزان اعتباري كه ازبودجه دولت در اين
راه مصرف شده روشن ميشود.اين بخش در دوره برنامه توسعه پنجم بيش از135ميليون ريال
سعودي حدود 18%از بودجه تخصيصي براي آن مدت را به خود اختصاص داده است .اين نقاط
عطف تاثير مستقيمي بر ميزان رشد در تمامي تغييرات بخش آموزشي داشته است.
ميزان رشد تغييرات آموزشي در10/1409هجري(9-1989ميلادي) و 14/1413هجري (94-1993 )
شاهد رشدي قابل ملاحظه بوده در حقيقت تعداد دانش آموزان در مقطع آموزش ابتدايي به
طورسالانه از رشد متوسط 8/3% براي پسران و 6/54% براي دختران برخورد دار بوده
است.درمقطع مياني رشد متوسطه ساليانه 4/7% و 1/10% براي پسران و دختران بوده است .
براي مقطع متوسطه رشد ساليانه متوسط 4/5% براي پسران و 11% براي دختران بوده است .
ميزان ثبت نام در كادر معلمين نيز در طي همان دوره از زمان افزايشي از رشد ساليانه
متوسط 5/12% براي معلمين مرد و 3/20% براي معلمين زن داشته باشد.علاوه بر اين ابزار
اساسي وزارت آموزش و رياست كل آموزش دختران در طي برنامه توسعه پنجم گسترش داشته
است . تعداد مدارس افزايش يافته ( براي دختران و پسران ) بين 90-1989 و 94-1993 و
از 8370 به 10000 براي مدارس ابتدايي و از 2884 به 4000 براي مدارس مياني و از 1103
به 1700 براي مدارس متوسطه رسيده است . كادر آموزش دهنده تربيت معلم نيز در طي همان
زمان افزايش يافته و از 40 به 43 رسيده است:تعداد كل دانش جويان نيزدربخش آموزش
عالي رشد ساليانه متوسط 1/7%وتعداد فارغالتحصيلان اين سيستم از رشد ساليانه متوسط
3/5%برخوردار بوده است.
اين رشد همواره با رشد تعداد كادر آموزشي همراه بوده است.تا آنجا كه به
سياستگذاريها مربوط ميشود بخش آموزش عمومي دركشور در طي پنجمين برنامه توسعه شاهد
پيشرفتهاي مهمي در زمينه اجراي سياستي و انجام اندازهگيريها در تمامي ابعاد آموزشي
از اين قرار بوده است :
· شركت كنندگان در بخش خصوصي ساختن مدارس دولتي در محدوده بنا شده بوسيله قوه
اجرايي و گروههاي مالي
· گسترش برنامههاي مهد كودك بوسيله بخش خصوصي و عمومي
· پيشرفت دانستههاي تربيت معلم مربوط با وزارت آموزش همچنين آنهايي كه
رياست كل آموزش دختران وابستهاند به صورت دستگاههايي كه درجه مدرك كارداني
ميدهند.
· انتقال مسئوليت بخش خصوصي آموزش براي دختران به رياست كل آموزش دختران
· گسترش برنامه علوم كامپيوتر و درس اطلاعات براي دانش آموزان مرحله متوسطه
· پيشرفت ساختارهاي سازماندهي در وزارت آموزش و رياست كل آموزش دختران
ارتقاء كمي و كيفي
رشد كمي آموزش به همراه پيشرفت كيف كه نشانگر تلاشهاي انجام شده بوسيله دولت
براي افزايش بازدهي آموزش در كل و EFA بالخصوص به عنوان راهي براي پيشرفت منابع
انساني و بهبود كارآيي و كيفيت است ، مهمترين برنامه پيشرفت در آموزش عمومي در طي
ده سال اخير به شرح زير ميتواند خلاصه شود . دولت، مقاطع ابتدايي و مقدماتي متوسطه
را به عنوان نماينده زير بنايي اساسي براي آموزش و پرورش مهارتهاي زندگي به حساب
ميآورد.مطالعات زيادي براي ادغام اين دو مقطع (درآموزش پايه ) انجام شده است.حتي
اگر در جدول برنامه ريزي هنوز به صورت جداگانه نوشته ميشوند.البته تلاشهاي انجام
شده براي پيشرفت با روند آموزشي هر دو مقطع براي تهيه تمامي شرايط مورد نياز دانش
آموزان براي ادامه تحصيلات تا پايان كلاس سوم مقطع مياني (راهنمايي) در هر دو دوره
مشترك است .
اين دو مقطع شاهد رشد قابل ملاحظهاي بودكه در ذيل بدان اشاره گرديده است :
· توجه به كلاس اول مقطع ابتدايي و تكيه بر حصول اطمينان از جو آموزشي مناسب
براي كودكان در اين سن از طريق راهنمايي آموزشي و برنامههاي خاص هفتههاي اول ورود
به منظور آشنا شدن كودكان با حال و هواي مدرسه شده است.
· اصلاح برنامه تحصيلي براي كلاس اول و تكيه بر مهارتهاي خواندن و نوشتن
فعاليتها و داستانها با هدف آشنا شدن با تركيب حروف كه مناسب با سن بچههاي اين
گروه باشد و رفتارهاي مورد پسند را در آنها ايجاد كند.
· آموزش زبان عربي به روشي آسان كه سنگ بنايي محكم براي يادگيري ديگر علوم است .
· داخل كردن تصميمات آموزش ملي با شروع كلاس چهارم ابتدايي تا پايان مقطع متوسطه
به منظور رشد شهرونداني كه قادر به ايجاد پيشرفت در خود و خدمت به كشورشان باشند .
· افزايش بازده برنامههاي سلامت مدرسه در مقطع ابتدايي و همچنين ديگر مقاطع
مدرسه .
· تسهيل روند يادگيري مضامين رياضي و تكميل روشهاي آموزش آن و كتابهاي درسي
مربوط به آن.
· بالا بردن فعاليتهاي دانش آموزان به عنوان بخش مهمي از برنامه تحصيلي در مفهوم
كلي در تمامي زمينههاي اجتماعي ، ورزشي ، فرهنگي و هماهنگي در روند ساختن شخصيت
دانش آموزان .
· پيشبرد دروس انگليسي با شروع از مقطع مياني (راهنمايي) به منظور تسهيل در
يادگيري آن .
· بررسي برنامه هدايت دانش آموزان براي ديدن تاثيرات خوب آن در رفتار بيرون و
درون مدرسه
· پيشبرد برنامهها و روشهاي يادگيري با تكيه بر مهارتهاي مورد نياز و رفتارهاي
مورد پسند و كار كردن روند آموزشي تا خروجيها در موازات اهداف مورد نظر باشد.
دراينجا ميتوان ياد آور شد كه پيشرفت آموزش عمومي با تكيه بر مواد زير سمت و سوي
جديد يافته است.
· اين دو مقطع ( ابتدايي و مياني ) بايد به گونهاي باشد كه جوابگوي نيازهاي
اساسي افراد باشد و آنان را براي ايفاء نقش در جامعه آماده سازد.
· برنامههاي آموزشي و تحصيلي بايد رفتارهاي سازنده را تقويت كند و با تغييرات
آموزشي و فن آوري نو در چهار چوب ارزشهاي شريعت اسلامي و آداب اصيل عربي منطبق باشد
.
· بالا بردن كارآيي روند آمورش و يادگيري در زمينه آموزش پايه رسمي و غير رسمي
براي كودكان ، نوجوانان و بزرگسالان و تاكيد بر اهميت خصوصيات ملي در پيشبرد
برنامههاي تحصيلي ، بازده معلمان و محيط آموزشي ، با در نظر گرفتن تمامي مطالب
مربوط به پيشرفت علم و مهارتها، براي ايجاد برنامههاي پيشبرد بر اساس مطالعات
آموزشي و رواني و اجتماعي در زمينه يادگيري و ارزيابي آموزشي .
· افزايش كامپيوترها در مدارس ابتدايي و مياني در چهار چوب طرح ملي استفاده از
كامپيوتر در آموزش
· تكميل كادر اداره مدرسه به روشي كه مدرسه تبديل به بخش اصلي آموزش شود و دادن
امتيازات كافي به مديران براي اداره مدرسه و باز بودن آن به روي جامعه
هفتمين برنامة پنج ساله (طي سالهاي2005-2000)
هفتمين برنامة پنج ساله بر دانشآموز و احتياجات او متمركز شدهاست، چراكه
دانشآموز بازيگر اصلي روند آموزشي در ساية هدف كلي آموزش همگاني است. برنامه يك
رشته اهداف را براي تمامي جنبههاي مربوط به روند آموزش مشخص نموده است.
اهداف كلي
1- ارائة موقعيتهاي آموزشي كلي و تمامي خدمات مربوط به آن براي تمامي شهروندان
در سن مدرسه براساس ظرفيتها، تواناييها و علايق آنان
2- دنبال كردن جريان به روزكردن سيستم آموزش عمومي براي بهتر عملكردن در
جوابگويي به نيازها و احتياجات جامعه
3- دنبال كردن بهبود آموزشي و سازماندهي روند آموزش
4- جوابگويي به نيازهاي وزارت در خدمات آموزشي و تسهيلات و استفاده سرمايههاي
بخش خصوصي در حمايت از بعضي از اين پروژهها
5- توجه بيشتر به پيشرفت منابع انساني ملي، به كارگيري آنان و غلبه بر موانعي كه
با آنها روبرو ميشوند.
6- دنبال كردن سياست جايگزين كردن نيروي كار بيگانه به وسيلة سعوديها
7- توجه بيشتر به آموزش بزرگسالان، سوادآموزي و پيشبرد برنامههاي مربوط به آن
8- فعالكردن روند فرهنگي و فعاليتهاي علمي وتوجه خاص به باستان شناسي تا
هماهنگ با پيشرفتهاي كنوني در عربستان سعودي ميشود.
سياستهاي کلي
1- حصول اطمينان از ظرفيت آموزشي براي تمامي كودكان سعودي در سن آموزش ابتدايي و
افزايش بالقوه آموزش كنوني براي داشتن ظرفيت براي تمامي فارغالتحصيلان سعودي آموزش
ابتدايي
2- فراهم نمودن ظرفيت آموزش متوسطه، تا پايان اولين دهة قرن بيست و يكي به 70% و
سپس 90% فارغالتحصيلان سطح تكميلي كه مايلند تحصيلات متوسطه داشته باشند.
3- افزايش توانايي بالقوه مدارس شبانه تكميلي و متوسطه.
4- فراهم نمودن مراقبت خاص براي دانشآموزان تيزهوش و نابغه
5- بهبود خدمات آموزشي خاص براي افراد معلول مانند نابينايان و ديگر افراد
6- كشف به موقع معلوليتها و بالابردن آگاهي براي در پيشگيري از آنها
7- گسترش خدمات كتابخانه اي تخصصي نظير كتابخانة سخنگو و انتشار كتابهاي شنيداري
بر طبق سياست وزارتخانه
8- ايجاد مراكز خاص آموزشي (براي معلولين) براي كودكان پيش دبستاني
9- كاهش ميزان مردودي و ترك تحصيل در تمامي سطوح آموزشي از طريق افزايش بازدهي
آموزش
10- تلاش براي ايجاد مركزي براي توسعة آموزش به منظور افزايش كارايي برنامههاي
درسي آموزش، فراهم نمودن مطالعات وتحقيقات آموزشي وروانشناسي كه اجزاءروند آموزشي
ومحيط مدرسه (دانشآموزان – معلمين – كتابها و موضوعات آموزشي) را پوشش دهد و به
كارگيري نتايج آن هماهنگ با موقعيت عربستان سعودي.
11- به روزكردن و پيشرفت برنامهها و طرحهاي آموزش عمومي در پرتو شريعت اسلامي
و هماهنگ با نيازهاي متغير جامعه و اهداف توسعه
12-ارزيابي كارايي آموزش عمومي به منظور اطلاع از موفقترين روشهاي مؤثر بر سيستم
آموزش براي افزايش سطح علمي آموزش
13-بهبود كتابهاي مدرسه چه از لحاظ شكل، مطالب و ويراستاري
14-بهبود كتابخانههاي مدرسه و دادن توجه لازم به آنها
15-ارائة ابزار آموزشي مفيد و مدرن به شكل فنآوري آموزشي و تطبيق آنها تا
بتوانند به اهداف آموزش خدمت كنند.
16-توجه خاص به مطالب آموزشي گوناگون و تشديد استفاده از آنها
17-ارائة سيستمهاي بروز و روشهاي پيشرفته مانند كامپيوترها در تمامي زمينههاي
عمل
18-تكميل مطالعات كنوني دربارة سيستم فعلي سنجش دانشآموزان و تصحيح ايرادات بر
طبق ابزار آموزش كنوني
19-توسعة برنامههاي تلقين يادگيري قرآن مجيد از طريق به روزكردن ابزار آموزش و
بهبود بازده معلم
20-اجراي برنامههاي آماده سازي و تربيت معلمين آموزش خاص (براي معلولين) در
مؤسسات تربيت معلم
21-گسترش برنامهها براي پرورش مهارتها و تواناييهاي دانشآموزان از طريق
فعاليتهاي علمي، فرهنگي ، اجتماعي، هنري و پيشاهنگي
22-احياء مراكز فعاليتهاي مدرسهأي براي ارضاء روحي، جسمي، اجتماعي و ذهني
دانشآموزان
23-توسعة سيستم اطلاعاتي خاص دانشآموزان براي راهنمايي آنان و پيگيري كار آنها
و ارزيابي عملكردشان
24-توسعة خدمات پيشگيري و معالجه در مدارس
25-تكميل ترتيبات ثبت نام دانشآموزان
26-فراهم نمودن خدمات كمكي براي دانشآموزان مانند حمل و نقل به مدرسه،
يارانهها و تغذيه براساس عرف خاص
27- به روزكردن و سازماندهي سيستم اداري در وزارت و همچنين ادارات در مناطق و
ديگر مؤسسات آموزش و افزايش كارايي آنان از طريق آموزش مداوم ضمن خدمت
28-بهبود بازدهي فني و اداري مديران
29- جوابگويي به نيازهاي ادارات سعودي و ناظرهاي آموزش
30-جوابگويي به نيازهاي بخش آموزشي از لحاظ ابزار و لوازم، وسايل اداري، كتابهاي
مدرسه و مطالب آموزشي
31-فراهم نمودن ساختمانهاي مدارس در تمامي سطوح آموزش
32-به روزكردن طرح ساختمان مدارس براي فراهم نمودن محيط آموزشي مناسب(كارگاهها،
آزمايشگاهها، زمينهاي بازي…) همچنين امنيت و نور و هواي مناسب
33-افزايش تعداد ساختمانها براي بخشهاي بهداشتي مدارس و ساختن خوابگاههاي
دانشآموزان بيشتر در محيطهاي آموزشي
34-نگهداري از تسهيلات آموزش و تميز نگهداشتن آنها
35-افزايش سطح معلمين در دايرة آموزش ابتدايي و درنظرگرفتن مدرك كارداني به
عنوان پيش نياز آموزگاري در اين دايره
36-ساختن ظرفيت معلمين دانشگاهي به منظور كسب مهارتهاي آموزگاري
37-توسعة برنامههاي آموزشي مشاوران آموزش همچنين بازرسان اداري كشوري
38-عملكردن كارايي خود به خود معلمين كشوري در تمامي دواير آموزشي
39-استخدام شهروندان سعودي در حوزة اداري
40-تمركز بر نقش هيأت عالي سوادآموزي و آموزش بزرگسالان همچنين هيأتهاي زير
مجموعه آن در برنامهريزي براي اين نوع آموزش
41-هماهنگ كردن تلاشها با گروههاي رسمي در مورد برنامههاي آموزش بزرگسالان و
سوادآموزي
42-افزايش ظرفيت مدارس آموزش بزرگسالان و سوادآموزي
43-حمايت از برد مركزي آموزش بزرگسالان و سوادآموزي و فراهم نمودن منابع انساني
با مهارتهاي بالا براي آن
44-سازماندهي عملياتي در مناطق دوردست و حومه به منظور بالابردن آگاهي در سن
شهروندان با همكاري ديگر گروههاي رسمي
45-انجام مطالعات عمل و تحقيقات و ارزيابي طرحها و برنامههاي آموزش بزرگسالان
و سواد آموزي به منظور بهبود آنان
46-سازماندهي جلسات آموزشي به منظور افزايش صلاحيت افرادي كه در زمينة آموزش
بزرگسالان و سوادآموزي كار ميكنند.
47-فراهم نمودن محركهايي براي تشويق بيسوادان به تحصيل
48-توجه خاص به تجلي محلي و بينالمللي به منظور استفاده از آنها براي بالابردن
آگاهي و تذكر در مقابل خطرات بيسوادي و همكاري با ديگر گروههاي رسمي
49-تشويق و توسعة فعاليت عقلي از طريق علوم و ادبيات
50-بالا بردن آگاهي فرهنگي در بين جوانترها و پرورش تمايلات ادبي و تواناييها
51-به روزكردن و تجهيز كتابخانههاي عمومي ومراكز فرهنگي، بهبود وضعيت آنها و
افزايش عملكردشان
52-بهبود خدمات فراهم شده به وسيلة كتابخانههاي عمومي و كتابخانههاي مدرسه از
طريق حصول اطمينان از مهارتهاي فني، كتابها و مراجع مفيد
53-فعالنمودن عمل در زمينههاي فرهنگي در مراكز خدماتي اجتماعي و توسعه از طريق
آمادهسازي و آموزش متخصصين فرهنگي و سازماندهي گردهمائيها و غيره
54- تشويق دانشآموزان به حفظ امكانات عمومي و حفظ محيط زيست.
برنامههاي آتي
به منظور دستيابي به اهداف و سياستهاي فوق، برنامههاي زيادي به ويزه در
زمينههاي ذيل به مورد اجرا درآمده است :
مطالب درسي
الف) طرح كلي توسعه تحصيلي: هدف رسيدن به جهش در آموزش به وسيلة اجراي تغييراتي
اساسي و كمي در مطالب درسي به منظور جوابگويي به شتاب توسعه منطقهأي و جهاني درنظر
شخص و جامعه است.
اهداف اين طرح همچنين فراهم نمودن ابزاري كارآمد براي رسيدن به اهداف سياست
آموزش به روشي منسجم و كارآمد است كه باعث ايجاد مطالب درسي پيشرفتهتر و كارآمدتر
ميشود. بعضي از مراحل اين طرح تاكنون انجام شده و مراحل باقيمانده ميبايد اجرا
شود. (اجرا، آزمايش، تعميم)
ب) طرحهاي توسعه آموزش براي تمامي مراحل به منظور جوابگويي به تغييرات و
پيشرفتها و همچنين احتيجات بازار و اشخاص و نيازهاي اجتماعي طرح شده هيأت عالي
مطالب درسي و برنامهها طرح تكميل شده براي آموزش متوسطه تعيين نموده كه به وسيلة
دروس جديد در مقطع متوسطه مشخص شدهاست: فرهنگ حرفهأي (كاري) استفاده از كامپيوتر
و اطلاعات. اين روش در مقطع مياني اجرا و تكميل خواهدشد.
ج) توسعة خط مشيهاي يادگيري: با تأكيد بر خودآموزي، يادگيري مداوم و
آموزش در طول زندگي
ارزيابي و سنجش
ــ آموزش معلمين از لحاظ نظري و عملي در ارزيابي و سنجش
ــ ايجاد راهنماي ارزيابي و سنجش معلمين
ــ يافتن تستهاي استاندارد براي ارزيابي آمادگي، تمايلات، آمادگيها، ظرفيتها،
و هوش به منظور انتخاب دانشآموزان با تواناييهاي خاص (تيزهوش يا كند در يادگيري)
ــ تكيه بر تستهاي شخصي به منظور داشتن نقاط ضعف و مشكلات يادگيري دانشآموزان
ــ ايجاد امتحانات كشوري در پايان پر مقطع به منظور تعين سطح دستيابي
دانشآموزان
چشمانداز آتي
درساية موقعيت آموزشي معرفي شده در اولين بخش از گزارش كنوني و بر اساس شاخصهاي
آماري و تغييرات سريع در آموزش، بهنظر ميرسدكه آيندة بهتري در انتظار آموزش
همگاني در عربستان باشد.البته طبيعت اين مبارزات ما را به گفتن اينكه مكانيزمهاي
ايجاد شده براي مقابله با آنها بر اساس ارزيابي تلاشهاي انجام شده در اين زمينه
بوده است، رهنمون ميشود.اغز جمله مهمترين اقدامات به عمل آمده در راستاي نيل به
پيشرفتهاي آتي در زمينه آموزش همگاني مي توان از موارد ذيل نام برد :
پيشرفت كمي و ظرفيت پايههاي آموزشي
اگر به شاخصهاي كمي توسعه و همچنين افزايش تعداد دانشآموزان نظري بينديشيم
متوجه ميشويم كه نيازمند گسترش و رشد ميزان اشغال مدارس و همچنين سطح آموزش كه
جوابگوي اهداف مودرنظر آموزش باشند هستيم. اين مسائل نيازمند تلاشهاي جدي براي
فراهم نمودن كيفيت خوب آ‚وزش براي تمامي دانشآموزان به طور مساوي است. رشد جمعيت
شناسي ساليانه در عربستان سعودي به عنوان نيازي سوقالجيشي براي توسعة كلي كه بر
اساس نيازهاي اجتماعي – امضاي تغييرات زيرساختي، معرفي فنآوريهاي جديد، رشد بخش
خصوصي و عمومي اتفاق ميافتد به حساب ميآيد و به اين دليل است كه مهارتهاي ملي
موردنياز هستند. از آن زمان نقش مؤسسات آموزشي عربستان سعودي، مبارزه اي كه
نيازمند بازنگري و طرحهاي عمقي براي رشد است به حساب ميآمده و هنوز نيز چنين است.
اين بازنگري و طرحهاي عميق به مؤسسة آموزش اجازه ميدهد كه پايههاي آموزشي را به
وسيلة آموزشي كاملاً پيشرفته كه جوابگوي نيازهاي اشخاص وجامعه هماهنگ با اهداف
توسعة كلي است،گسترش دهد. به اين منظور طرحهاي گسترده اي درجهت نيل به موارد ذيل به
مورد اجرا درآمده است :
· تعادل بين ضرايب رشد افراد تحصيل كرده و پايههاي آموزش و همچنين ظرفيتهاي آن
از طريق ايجاد طرح مدرسه كه گسترش افقي و رشد جمعيتي بين شهرها و روستا را در نظر
بگيرد، در حاليكه موقعيتهاي همگاني آموزش را فراهم ميكند.
· تغيير در الگوهاي آموزشي خصوصاً در آموزش متوسطه و كاهش هزينههاي هدر رفته در
نتيجة افزايش مردودي وميزان ترك تحصيل كه نيازمند دوبارهسازي توانائيها و آموزش
دانشآموزان است.
· تغيير منابع مالي آموزش تا جوابگوي افزايش هزينههاي آموزشي پيشبيني شده و در
نتيجه تضمين آموزش و پرورش با كيفيت بالا باشد.
· آمادهسازي فارغ التحصيلان هماهنگ با نيازهاي بازاركار
· حصول اطمينان از آموزش با كيفيت خوب
· فراهم نمودن تمامي احتياجات از قبيل معلمين، ساختمانهاي آموزشي و لوازم
موردنيازاصيل و امروزي
سيستم آموزشي عربستان سعودي بر اساس خط مشي كلي سياست آموزش بناشده كه هدف آن
آمادهسازي فارغالتحصيلاني است كه مليتي عربي اسلامي داشته باشند. اما به روي ديگر
فرهنگ ها هم باز است و با آنان بيطرفانه برخورد ميكنند. جريان فرهنگهايي كه به
دليل گسترش ارتباطات از راه دور دنيا را تسخير كردهاند و هماهنگ با آن گسترش
تبادلات فرهنگي در سراسر دنيا نيازمند تغييرات كمي در نيل به موارد زير است:
ــ اجازه دادن به مهارتها و كارهاي مختلف و همچنين تجربيات درون كلاسي
ــ برقراري خط مشي آموزش براي آموزش و تهية مطالب درسي به اين منظور
ــ ايجاد تعادل بين اصالت و روزبودن براي بهرهبرداري از جريان فرهنگها و
بالابردن دانش ، ارزشها و روشها بر اساس پايههاي آموزش و عقلي اسلام
ــ تبديل مدرسه كه مؤسسه اي اجتماعي است به مؤسسهأي كه با جامعه به صورت باز
برخورد ميكند تا از يك طرف جوابگوي نيازهاي اشخاص باشد و از طرف ديگر نيازهاي
اجتماعي و اقتصادي جامعه ر ارضاء كند.
ــ خلق تعادل ميان سياست تمركز و تمركز زدايي جهت حصول اطمينان از تركيب تحصيل
عمومي در چهارچوبهاي آموزشي و دادن استقلال به مدارس براي خلاقيت و نوآوري بيشتر
اعمال تغييرات كيفي فنآوري طي ربع قرن آخر قرن بيستم باعث جهش كوانتومي در
بخشها و زمينههاي مختلفي شد. بنابراين نميتوانيم آنچه را در آينده اتفاق خواهد
افتاد و زمانيكه فنآوري براي پيشرفت خود فنآوري مورد استفاده قرار خواهدگرفت. پيش
بيني كنيم چرا كه تغييرات سريعتر از تصورات ماست.طي دهة آينده ترقي بزرگي در
فنآوريهاي پيچيده خواهيم داشت.
چون كامپيوتر، اينترنت و ماهوارهها مفاهيمي جديد را ارائه دادهاند كه ارقام،
اطلاعات و تصاوير را تبديل به سيستم اطلاعاتي منسجمي كردهاند كه تصميم انسان را
عميقتر، دقيقتر و پختهتر كرده است و به اين دليل است كه شاهد تغييرات عظيمي خواهيم
بود كه مؤسسات آموزشي بايد خود را براي آن آماده كنند و به سوي دو روش حركت كنند :
1- حجم تغييرات و اثرات احتمالي آنرا بر سيستم آموزشي، اداري، روند آموزشي و
پرورش پيشبيني كنند. تواناييهاي فني را به منظور پيشرفت روند آموزشي و پرورشي و
بهرهبرداري از آنها به روشي اقتصادي و بهينه و با كمترين ميزان هدردهي پيشبيني
كنند. هدردهي هايي كه ممكن است در نتيجة ارزيابي نامناسب از نيازهاي آموزش و پرورش
و انتخاب نامناسب فنآوريها و لوازم باشد.
2-فنآوري وكاربردهاي آنرا از طريق مطالب آموزشي به عنوان هدف انتخاب كنند و
بهترين آنها را به منظور برقراري برنامههاي فني در پرتو نيازهاي بازاركار احتياجات
دانشآموزان براي توانمند شدن در فنآوري و كاربردهاي آن انتخاب كنند. اين نيازمند
خط مشي است كه به مؤسسات آموزشي اجازه دهد موضوعات برنامههاي فني و مطالب درسي خود
را براساس جوابگويي به نيازهاي بازاركار، به روز كنند.
به منظور مقابله با اين مشكلات، برنامهأي با اهداف مشخص و سياستهايي كه بايد
در آينده اجرا شود، برقرار گرديده و مترجمان برنامههاي علمي بلند مرتبهأي است كه
بخشي از خط مشي دراز مدت خواهد بود.عربستان سعودي خود را متعهد به اجراي برنامة 5
ساله براي 2005-2000 كرده است كه شامل اهداف و سياستهايي است كه مناسب با جهش سريع
فراهم نمودن آموزش همگاني خواهد بود.
|