استان مرکزی سال تاسیس: 1356
اطلاعات آماری
نام استان: مرکزی
مرکز استان: اراک
مساحت: 29530 کیلومتر مربع
جمعیت: 1429475 نفر
تعداد شهرستان ها: 12
سال تاسیس: 1356
در 1326 شمسی، شهرستان قم همراه با تهران، قزوين، ساوه، دماوند و محلات، استان مركزی را تشكيل دادند. در 1356 شمسی مركز استان مركزی به اراك منتقل شد و شهرستان قم همچنان زير پوشش آن قرار داشت.
اطلاعات جغرافیایی
استان مرکزی با مرکزیت شهر اراک در مرکز ایران قرار دارد و به‌عنوان پایتخت صنعتی و یکی از کلان‌شهرهای ایران شناخته می‌شود. این استان از شمال به استان‌های البرز و قزوین، از غرب به استان همدان، از شمال شرقی به استان تهران از جنوب به استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق به استان‌های قم و اصفهان محدود است. این استان با مساحتی معادل 29530 کیلومترمربع از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان مرکزی دارای 12 شهرستان، 23 بخش، 32 شهر، 66 دهستان، 1394 آبادی دارای سکنه و 46 روستای خالی از سکنه است. جمعیت این استان طبق آخرین سرشماری برابر با 1429475 نفر بوده است.
شهرستان‌های این استان عبارت‌اند از: اراک، محلات، ساوه، تفرش، خمین، فراهان، دلیجان، شازند، آشتیان، کمیجان، زرندیه و خنداب. گلپایگان و قم نیز پیش‌تر جزو استان مرکزی بوده‌اند.
اطلاعات تاریخی و فرهنگی استان مرکزی
نام استان مرکزی برای اولین بار در سال 1326 خورشیدی مطرح گردید. در آن سال استان مرکزی (به مرکزیت تهران) پهنه وسیعی از مرکز کشور شامل شهرهای تهران، قزوین، ساوه، قم، دماوند و محلات بود. در سال 1339 شهرهای اراک و کاشان به استان مرکزی اضافه شدند تا سرانجام در سال 1356 با انتقال مرکز استان از تهران به اراک، نام مرکزی بر روی استان باقی ماند.
در روزگار کهن این مکان عراق نام داشت که در زمان تسلط اعراب بر ایران عراق عجم نامیده می‌شد که شامل بسیاری از استان‌های هم‌جوار امروزی نیز می‌شد. عراق معرب اراک است. قدمت این استان به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در تپه‌های باستانی و نقاط دیگر اين سرزمين ردپایی از آثار تمدن‌های مختلف و همچنین اقوام گوناگون را می‌توان مشاهده کرد.
در زمان‌های قدیم به آن ماد بزرگ، در اوایل دوره اسلامی ایالت جبال و در سده‌های بعد عراق عجم می‌گفتند. نام جبال برای اولین بار توسط اعراب به کوهستان‌های مغرب ایران نسبت داده شد. در دوره سلجوقیان، خلفای عباسی لفظ عراق عجم (به معنای عراق غیر عرب) را به مناطق غربی ایران نسبت دادند.
زمانی که آریایی‌ها وارد ایران شدند که متشکل از سه طایفه یا قوم بودند. گروهی با نام قوم پارس در مناطق جنوبی کشور مستقر شدند، گروه دوم پارت‌ها بودند که در قسمت شرقی ایران ساکن شدند و گروه سوم مادها بودند که در مرکز و غرب ایران سکنی گزیدند.
استان مرکزی در روزگار هخامنشیان بخشی از ایالت مادها (ساتراپ دهم) و قسمت‌هایی از جنوب آن بخشی از سرزمین الیمائیس به شمار می‌رفته است. این استان در شمار کوست خوربران (جایی که خورشید از آنجا می‌رود) بوده است.
ساتراپ دهم که استان مرکزی کنونی بیشترین مساحت و مهم‌ترین بخش آن را تشکیل می‌داده است، اهمیت این ناحیه را در زمان قبل از اسلام معلوم می‌نماید و از طرف دیگر هرگونه تصمیم‌گیری و فرمان‌های حکومتی، نوع معیشت، تخصص‌ها، حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی و رشد و توسعه از هر نظر در ساختار تمدن آریایی آن زمان مشمول ساتراپ دهم نیز می‌شده است.
در سال 1316 کشور ایران به 27 قسمت تقسیم گردید که شهرهای ساوه، زرند، عراق عجم، خمین (کمره)، گلپایگان، خوانسار و محلات از قسمت‌ها اصلی این تقسیم‌بندی بودند، در همان سال بر اساس قانون کشور به 10 استان و 49 شهرستان تقسیم گردید که استان‌ها برحسب شماره نام‌گذاری گردیدند که استان مرکزی امروزی در استان یکم قرار داشت.
در تغییر دیگری که در قانون تقسیمات کشوری در سال 1339 اتفاق افتاد، استان‌ها به جای نام به اسامی اصلی و تاریخی خود نامیده شدند و بر اساس این قانون کشور به 14 استان، 6 فرمانداری کل، 139 فرمانداری، 49 بخش‌داری تقسیم گردید که بخش اعظم استان مرکزی فعلی در استان مرکزی آن زمان به مرکزیت شهر تهران قرار گرفت، بر اساس قانون 1356/12/8 استان مرکزی به دو استان تهران به مرکزیت شهر تهران و استان مرکزی به مرکزیت اراک تبدیل شد که شهرهای تابعه استان مرکزی به این شرح بودند: اراک، ساوه، قم، خمین، تفرش، کاشان.
بر اساس تصویب‌نامه سال 1357 شهر کاشان از استان مرکزی جدا به استان اصفهان افزوده شد، بر اساس قوانین سال‌های 1358 و 1359 شهرهای سربند و دلیجان به استان مرکزی اضافه و در سال 1365 شهرستان قم از استان مرکزی جدا و به استان تهران الحاق و در سال 1375 مستقلا به استان تبدیل گردید.
زبان رایج مردم استان مرکزی فارسی است. در برخی مناطق مانند دهستان رودبار تفرش و قسمتی از روستاهای شهرستان‌های فراهان، خنداب، کمیجان، شازند، اراک، ساوه و زرندیه و خمین به ترکی محلی نیز سخن می‌گویند. در دلیجان و محلات مردم به زبان راجی حرف می‌زنند.
در برخی روستاهای شهرستان‌های کمیجان (مانند وفس)، زرندیه (مانند الویر) و تفرش (مانند کهک) به زبان تاتی سخن گفته می‌شود که ریشه در زبان مادی دارد. در بخش گسترده‌ای از مناطق غربی و جنوبی استان، در مرز لرستان و همدان در شهرهای خمین، شازند، خنداب زبان‌های لکی و لری نیز گویشور دارد که دامنه آن تا اراک نیز کشیده شده است. ترکی خلجی که در خلجستان قم بیشتر گویشور دارد، در روستاهای آشتیان و تفرش نیز گویشورانی دارد. در پاره‌ای از روستاهای شازند، خرقان و ساوه که ارمنی نشین‌اند و نیز در بخشی از شهر اراک که تا چند دهه قبل ارمنی‌نشین بود، زبان ارمنی نیز صحبت می‌شود.
قبل از ورود اسلام به ایران اهالی این منطقه پیرو دین زرتشتی بودند و وجود آتشکده‌های گوناگون مانند آتش کوه وره در آشتیان و آتشکده خورهه در محلات و آتشکده برزو در راهجرد آتشکده فردقان در کمیجان شاهد این مدعاست. هم اکنون اهالی استان مرکزی اکثراً مسلمان و شیعه هستند. در پاره‌ای از روستاهای شازند، خرقان و ساوه و همچنین در اراک اقوام ارمنی زندگی می‌کنند. ساوه و شازند محل سکونت کردها و خمین نیز محل سکونت ارمنیان و یهودیان است.
اطلاعات زیست محیطی
این استان بخشی از فلات مركز ايران را دربر می‌گیرد. دو رشته‌کوه البرز و زاگرس این استان را در میان خود نگه داشته‌اند.
ناهمواری‌ها 75 درصد از مساحت استان را شامل می‌شوند. کوه‌های استان مرکزی که در دوره ترشیاری ایجاد شده، از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌اند. قسمتی از كوه‌های مركزی و قسمتی از كوه‌های زاگرس بخش اعظم ارتفاعات استان محسوب می‌شوند.
قله شهباز با ارتفاع 3388 متر ارتفاع در رشته‌كوه راسوند در غرب اراک بلندترین نقطه استان است، همچنین دشت مسیله با ارتفاع 950 متر پست‌ترین نقطه استان است.
استان مرکزی از آب و هوایی متنوع برخوردار است و دلیل آن هم نوسانات ارتفاعی، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، هم‌جواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته‌کوه البرز و زاگرس است.
هم‌جواری با کوه و کویر باعث شده این استان آب‌و‌هوایی متنوع و متغیر داشته باشد؛ آب‌و‌هوای نیمه بیابانی در شهرهایی مانند ساوه، معتدل کوهستانی در مناطقی مانند اراک و سرد کوهستانی در شهرستان‌هایی مانند شازند.
در کل این استان به سه اقلیم نیمه بیابانی، معتدل کوهستانی همراه با زمستان سرد و تابستان معتدل تقسیم می‌شود.
ميانگين بارش سالانه در بازه 170 تا 450 ميلی‌متر قرار دارد. ميانگين دمای سالانه نيز از 18 درجه سانتی‌گراد تا 4 درجه سانتی‌گراد متغیر است.
نمادهای استان
استان مرکزی معروف به پایتخت صنعتی ایران است و به عنوان شهری صنعتی شناخته می‌شود. از طرفی انار ساوه را می‌توان یکی از مهم‌ترین نمادهای این استان دانست. گل‌ها و بازار گل محلات نیز برای اکثر مردم یادآور استان اراک است.
جاذبه های گردشگری
- تالاب میقان
- خانه حسن‌پور
- حمام تاریخی چهارفصل
- بازار تاریخی اراک
- مسجد جامع ساوه
- باغ‌وحش و پارک جنگلی شهید باهنر
- محوطه باستانی خورهه محلات
- غار چال نخجیر
- روستای هزاوه
- سنگ‌نگاره‌های تیمره
- مقبره پروفسور حسابی
- روستای تاریخی انجدان
- غار سفید خانی اراک (عین هو)
- محوطه باستان‌شناختی دوتپه شازند
- کلیسای مسروپ مقدس
- آبگرم محلات
- قنات‌های ایران
- روستای جاسب
- آرامگاه طبیب
مشاهیر
- امام خمینی (ره)
- آیت‌الله عظمی اراکی
- پروفسور محمود حسابی
- میرزا تقی‌خان امیرکبیر
- ملا احمد نراقی
- ادیب‌الممالک فراهانی
- عباس اقبال آشتیانی
- فخرالدین عراقی
- قائم‌مقام فراهانی
- آیت اله نورالدین حسینی
- آیت اله محسن عراقی
- میرزا حسن آشتیانی
صنایع دستی
- فرش دستباف
- گلیم‌بافی
- مسگری
- رفوگری
- رنگرزی
- گیوه‌دوزی
- کنده‌کاری
- قلم‌زنی روی چوب
- منبت‌کاری
- معرق
- خراطی
- پیکرتراشی
آداب و رسوم
- اهواهو روستای خورخه
- جشن کوسه ناقالدی
- جشن اولین برف زمستان
- مراسم باران خواهی تفرش
- مراسم نخل گردانی عاشورا
- بیل گردانی نیم‌ور
اگر مطلب "استان مرکزی سال تاسیس: 1356" برای شما مفید بوده است با کلیک بر روی آگهی های زیر از ما حمایت کنید و در صورت تمایل برای درج آگهی در صفحه مربوط به: استان مرکزی سال تاسیس: 1356 در وب سایت محشر، با شماره 09123833830 تماس بگیرید و یا واتس آپ پیام بدید
مطلب استان مرکزی سال تاسیس: 1356 را برای دوستان خود ارسال کنید
ارسال استان مرکزی سال تاسیس: 1356 در فیسبوکارسال استان مرکزی سال تاسیس: 1356 در تویتر
ارسال استان مرکزی سال تاسیس: 1356 در واتس آپ
ارسال استان مرکزی سال تاسیس: 1356 در تلگرام
خبرخوان استان مرکزی سال تاسیس: 1356
