استان فارس
اطلاعات آماری
نام استان: فارس
مرکز استان: شیراز
مساحت: 122608 کیلومتر مربع
جمعیت: ۴۸۵۱۲۷۴ نفر
تعداد شهرستان ها: 29
سال تاسیس:
اطلاعات جغرافیایی
یکی از استان‌های ایران است که در بخش جنوب این کشور واقع‌شده است. این استان با مساحتی در حدود 122608 کیلومتر مربع، چهارمین استان بزرگ و با جمعیتی معادل 4851274 تن، بر طبق برآورد جمعیتی سال 1395 خورشیدی مرکز آمار ایران، چهارمین استان پرجمعیت ایران به شمار می‌رود.
بر اساس تقسیمات کشوری تیرماه سال 1398 خورشیدی، استان فارس به 29 شهرستان، 111 شهر، 86 بخش و 207 دهستان تقسیم شده است.
مرکز استان فارس، شهر شیراز است که بر طبق برآورد جمعیتی سال 1395، جمعیتی معادل 1869001 نفر داشته که پرجمعیت‌ترین شهر این استان و پنجمین شهر پرجمعیت کشور محسوب می‌شود. از دیگر شهرهای پرجمعیت این استان می‌توان به شهرهای مرودشت، جهرم، فسا، کازرون و صدرا اشاره کرد.
فارس از شمال با استان اصفهان، از خاور با استان‌های یزد و کرمان، از جنوب با استان هرمزگان و از باختر به استان‌های کهگیلویه و بويراحمد و بوشهر هم مرز است.
اطلاعات تاریخی و فرهنگی
در چند هزار سال پیش، در این ایالت اقوام بومی این سرزمین به ویژه ایلامیان سکونت داشته‌اند که از آنان آثار زیادی در گوشه و کنار فارس بر جای مانده است که نشانگر این است این ناحیه ناحیه‌ای آباد و فرهنگی بوده است.
مؤسس پادشاهی پارس هخامنش است که تقریباً در 650 قبل از میلاد می‌زیست. پایتخت او شهری بوده است به همین نام که خرابه‌های آن هنوز باقی است. از خود هخامنش که سلسله بزرگی به نام او خوانده شده است، چندان اطلاعی در دست نیست اما محتمل است که او طوایف مختلف پارس را متحد کرده باشد. کوروش اکباتان را پایتخت تابستانی و شوش را پایتخت زمستانی خود قرار داد و نخستین دولت بزرگ جهانی یعنی شاهنشاهی هخامنشی را بدین ترتیب به وجود آورد.
بعد از اسکندر و در زمان سلوکیان کشور ایران جزو مستملکات یونان بود تا سرانجام در سال 256 پیش از میلاد، پارت‌ها که بیشتر محققین آن‌ها را شاخه‌ای از نژاد آریایی می‌دانند و در خراسان امروزی می‌زیستند، قیام کردند و توانستند با جنگ‌های متعدد دولت اشکانیان را تأسیس کنند.
در زمان اشکانیان ممالک مختلفی که جزو دولت اشکانی بودند استقلال داخلی خود و حتی سلسله پادشاهان محلی را حفظ می‌کردند از آن جمله در پارس سکه‌هایی از پادشاهان محلی به دست آمده که می‌توان از روی آن به اسامی بسیاری از پادشاهان محلی پارس در زمان اشکانیان پی برد.
سلسله پادشاهان این دوره در پارس را به این سبب که هر کدام از پادشاهان مزبور هم پادشاه بودند و هم رئیس آتشکده سلسله روحانی آثرپاتا می‌نامند.
پدر مؤسس سلسله ساسانیان، اردشیر بابکان، ساسان نام داشت و موبد معبدی در استخر در ایالت پارس بود. اردشیر بابکان در سال 223 میلادی علم طغیان برداشت و پس از کشته شدن اردوان پنجم، تیسفون پایتخت اصلی اشکانیان را گرفت پس از آن تمام ایران در تحت اقتدار او درآمد.
اردشیر بابکان قبل از دست یافتن به پادشاهی شهر اردشیر خُورّه را که امروزه فیروزآباد نامیده می‌شود، بازسازی کرد. این شهر قبل از آن شهر گور نام داشت. او نخست قصد داشت این شهر را پایتخت خود قرار دهد اما به‌زودی دریافت که ایالت پارس از لحاظ سیاسی برای اقامت فرمانروا مناسب نیست و پایتخت را در نزدیکی تیسفون قرار داد. اردشیر بابکان همچنین نام ایالت گور را نیز به ایالت اردشیر خوره تغییر داد.
ایالت اردشیر خُورّه یکی از بخش‌های قدیم فارس بود که شهرهای شیراز، فیروزآباد، خضر، میمند، سیراف و کازرون در آن واقع بود. در دوره ساسانی فارس به ۵ ناحیه تقسیم می‌شد: ارجان، اردشیر خوره، استخر، دارابگرد و شاپور خوره. پس از چیرگی اعراب، شیراز به جای اردشیر خوره مرکز فارس گردید.
در زمان خلافت عثمان در سال 28 هجری قمری استخر و فیروزآباد به تصرف فرماندهان سپاه دولت راشدین درآمد و تمامی فارس ضمیمه متصرفات دولت راشدین شد و به تدریج مردم فارس نیز مسلمان شدند.
فرماندهان دولت راشدین در ایالت فارس را به پنج ولایت که هر یک را یک کوره می‌گفتند، همانند دوره ساسانیان که کوره‌های اردشیر خوره به مرکزیت شیراز، شاپور به مرکزیت شهر شاپور، قباد به مرکزیت شهر ارجان، استخر به مرکزیت پرسپولیس و دارابجرد به مرکزیت شهر دارابجرد از جمله این کوره‌ها بودند و این تقسیم‌بندی تا حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه باقی‌ماند.
در زمان ضعف قدرت خلافت امویان در قرن سوم هجری قمری، فارس به تصرف یعقوب لیث مؤسّس سلسله صفاریان درآمد. او شیراز را تصرف کرد و برادرش عمرو لیث مسجد جامعی در شهر ساخت که هنوز هم پابرجاست.
پس از آن، فارس به تصرف آل بویه درآمد و عضدالدوله دیلمی بر بیشتر ایران و قسمتی از بین‌النهرین تسلط یافت. از کارهای برجسته او ساختن بند امیر بر رود کر بود.
پس از آل بویه، سلجوقیان بر فارس مسلط شدند.
با ضعف سلجوقیان، سنقرابن مودود، دودمان اتابکان فارس را تأسیس کرد. این دودمان، در 543 هجری قمری بر سرزمین فارس فرمانروایی یافت و آخرین فرمانروای آن، آبش خاتون، پس از یک سال سلطنت در 667 هجری قمری به همسری منکو تیمور، یکی از پسران هلاکوخان مغول درآمد.
از آن پس سلطنت وی نامی بیش نبود و چندی نگذشت که فارس به دست امرای مغول افتاد. پس از سلجوقیان اتابکان فارس به حکومت پرداختند و هنوز آثاری از آنان مانند مسجد نو شیراز در شهر باقی است.
اتابکان با دادن پول و اطاعت کردن از سرداران فاتح مغول فارس را از خرابی و تاخت و تاز آن قوم مصون داشتند ولی پس از ضعف این خاندان، مغول بر فارس مسلط شده و حکامی از جانب خود به این سرزمین می‌فرستادند که سعدی از برخی از آن‌ها در اشعار خود یاد کرده‌است.
در 754 هجری قمری، امیر مبازرالدین محمد پادشاه سلسله آل مظفر، فارس را تصرف کرد. شاهان این دودمان تا سال 795 هجری قمری که امیر تیمور خاندان آل مظفر را برانداخت بر فارس فرمانروایی داشتند.
در سال 909 هجری قمری، فارس به دست شاه اسماعیل صفوی افتاد.
در زمان او جانشینان، فارس و مرکز آن شیراز، آبادی و رونق یافت. در این دوران، الله‌وردی خان گرجی و پسرش امام قلی خان که در آن زمان فرمانروایان فارس بودند، در زیبا ساختن و آبادانی شهر شیراز کوشیدند.
در جنگ میان نادرشاه و افغانیان غلزایی تحت فرمان اشرف افغان، فارس رنج و ویرانی فراوانی دید. این جنگ با شکست افغانیان در 1142 هجری قمری پایان یافت. پس از مرگ نادر شاه، بار دیگر فارس دستخوش پریشانی شد.
با روی کار آمدن کریم‌خان زند صلح و آبادی به این ناحیه بازگشت.
شیراز را پایتخت خود گردانید و در آبادانی آن کوشش نمود. ارگ کریم‌خانی، بازار وکیل، حمام وکیل و مسجد وکیل در شیراز از کریم‌خان زند ملقب به وکیل‌الرعایا به یادگار مانده است.
فارس در کتیبه‌های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته‌های یونانی به شکل پرسیس آمده و فارس و فارسی شکل عربی شده پارس و پارسی هستند. فارس منطقه وسیعی است که قسمتی از نیمروز و نیمروز باختری کشور ایران را فراگرفته و تقریباً از یازده سده پیش از میلاد مسیح محل سکونت یکی از طایفه‌های آریایی به نام پارس بوده و به همین مناسبت به پارس موسوم گردیده است.
نام خلیج‌فارس برگرفته از نام همین منطقه است که در سال 1352 هجری شمسی در تقسیمات کشوری ارتباط استان فارس با خلیج‌فارس قطع شد و مناطق حاشیه خلیج‌فارس به استان بوشهر تبدیل گردید.
مرکز استان فارس از آغاز حکومت‌های اسلامی یا به عبارتی دوران اسلامی، شیراز بوده است.
شیراز؛ این شهر باستانی، در طی گذشت ایام به القاب گوناگونی شهرت داشته که از آن جمله دارالملک، دارالعلم، ملک سلیمان را می‌توان نام برد؛
اما شاید مشهورترین و قدیمی‌ترین لقب شیراز همان ملک سلیمان است و بدین خاطر بر بسیاری از بناهای قدیمی شهر همچون عمارات باغ نظر، سردر بازار مشیر، نارنجستان قوام و… تصویرهایی از حضرت سلیمان نقش شده است که معمولا وی را بر تختی نشسته و در وسط مجلس نشان می‌دهد. عده‌ای از وزرا و تعدادی از دیوها گوش به فرمان او در اطرافش ایستاده‌اند و تعدادی از حیوانات وحشی و اهلی نیز در بین گل‌ها و درختان و به دور حضرت سلیمان ترسیم شده‌اند.
اطلاعات زیست محیطی
استان فارس تقریباً در نیمروز ایران قرار دارد.
این استان به‌طور تقریبی بین مدارهای 27 و 31 درجه اَپاختر و نصف‌النهارهای 50 و 55 درجه طول خاوری واقع شده و از سمت اَپاختر به استان اصفهان، از سمت نیمروز و نیمروز خاوری به استان هرمزگان، از سمت باختر و نیمروز باختری به استان بوشهر، از سمت اَپاختر باختری به استان کهگیلویه و بویراحمد، از سمت خاور به استان کرمان و از سمت اَپاختر خاوری به استان یزد محدود شده است.
مساحت استان فارس 122608 کیلومترمربع است که از این جهت پنجمین استان بزرگ کشور ایران است و تقریباً 8/1 درصد مساحت کشور را تشکیل می‌دهد.
ارتفاع استان فارس از سطح دریا در نقاط مختلف این استان متفاوت است و به چهار دسته تقسیم می‌شود؛ دسته اول که از ارتفاعات اَپاختر و اَپاختر باختری است که از کوه‌های سمیرم شروع می‌شود تا باختر آباده ادامه می‌یابد که بلندترین کوه استان فارس کوه بل واقع در نیمروز باختری شهر اقلید با ارتفاع 3943 متر قبل از کوه عظمت که گردنه معروف کولی‌کش در آن واقع شده است، ختم می‌شود.
ارتفاعات برم فیروز نیز در این ناحیه واقع‌شده و از سپیدان آغاز و به ارسنجان منتهی می‌گردد، دسته دوم که ارتفاعات مرکزی است که کوه‌های اطراف شیراز (سبزپوشان و بمو) و نیز کوه‌های مهارلو، جهرم، خرمن کوه فسا و کوه تودج را در برمی‌گیرد، دسته سوم ارتفاعات باختری است که در امتداد ارتفاعات کهگیلویه تا کوه‌های ممسنی در دشت ارژن (کوهمره سرخی) ادامه می‌یابد و به کوه‌های سفیدار بین فیروزآباد و جهرم متصل می‌شود و در نهایت دسته چهارم ارتفاعات نیمروز است که شامل کوه‌های داراب و ارتفاعات بالنگستان یا هنگستان و کوه‌های لارستان است.
در استان فارس، تحت تأثیر ویژگی‌های توپوگرافی، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده است.
ناحیه اول ناحیه کوهستانی اَپاختر، اَپاختر باختر و باختر است که دارای زمستان‌های خیلی سرد و تابستان‌های معتدل و پوشش گیاهی قابل توجه است.
میزان بارندگی این ناحیه در حدود چهارصد تا ششصد میلی‌متر در سال گزارش شده است، ناحیه دوم ناحیه مرکزی است که در زمستان‌ها آب و هوای سرد توأم با بارندگی و در تابستان‌ها هوایی گرم و خشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت کاهش نسبی ارتفاعات، نسبت به اَپاختر و اَپاختر باختر کمی متفاوت است.
میزان بارندگی این ناحیه بین دویست تا چهارصد میلی‌متر در سال است و شهرهای شیراز، جهرم، فسا، فیروزآباد و کازرون از جمله شهرهای این ناحیه هستند، در نهایت ناحیه سوم ناحیه نیمروز و نیمروز خاوری است که به علت کاهش ارتفاع و پهنای گیتایی و نحوه استقرار کوه‌ها، میزان بارندگی این ناحیه در فصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کمتر است.
هوای این ناحیه در زمستان‌ها معتدل و تابستان‌ها بسیار گرم است.
میزان بارندگی سالانه آن نیز صد تا دویست میلی‌متر است و شهرهای گراش، لار، لامرد، جویم، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می‌روند.
متوسط رطوبت نسبی این ناحیه حداکثر هشتاد و چهار و نیم و حداقل دوازده و نیم درصد است. تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز سی و چهار روز گزارش شده است بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می‌وزند و عکس این مسیر را می‌پیمایند.
نمادهای استان
فارس سرزمین فرهنگ، شعر و بهارنارنج است. دسر معروف شیراز، فالوده است و سالاد شیرازی هم سالاد پرآوازه‌ی شیراز است. اما شیراز را همه با دروازه قرآن و آرامگاه حافظ و آرامگاه سعدی می شناسند. البته جای مسجد زیبای نصیرالملک را هم باید خالی کرد.
جاذبه های گردشگری
- مسجد نصیرالملک
- تنگ براق
- نقش باستانی استخر
- ارگ کریم‌خان
- تنگ بستانک
- باغ عفیف‌آباد
- نارنجستان قوام
- نقش رستم
- مقبره سعدی
- مقبره حافظ
- دروازه قرآن
- مسجد وکیل
- دریاچه مهارلو
- حرم مطهر شاه‌چراغ (ع)
- باغ ارم
- باغ عفیف‌آباد
- باغ دلگشا
- باغ جهان‌نما
- آبشار مارگون
- پاسارگاد
- تخت جمشید
- مسجد جامع عتیق
مشاهیر
- سعدی شیرازی
- حافظ شیرازی
- ملاصدرای شیرازی
- بیژن سمندر
- شوریده شیرازی
- قاآنی شیرازی
- وصال شیرازی
- علی‌اصغر خدادوست
- قطب‌الدین شیرازی
- ابو ماهر شیرازی
- ابوالعلاء شیرازی
- مهدی فقیه
- خلیل عقاب
- میرزای شیرازی
صنایع دستی
- قالی‌بافی
- گلیم و گبه‌بافی
- خاتم‌سازی
- خاتم‌کاری
- معرق‌کاری
- منبت‌کاری
- نقاشی روی چوب
- سفال و سرامیک
- کاشی معرق
- کاشی هفت رنگ
- پیکرتراشی
- حصیربافی
- سبدبافی و بوریابافی
- نمدمالی
- رودوزی‌های سنتی
- نقشه‌کشی فرش و گلیم
آداب و رسوم
- رقص چوب
- دلالگی
- مراسم درخت نارنج
اگر مطلب "استان فارس" برای شما مفید بوده است با کلیک بر روی آگهی های زیر از ما حمایت کنید و در صورت تمایل برای درج آگهی در صفحه مربوط به: استان فارس در وب سایت محشر، با شماره 09123833830 تماس بگیرید و یا واتس آپ پیام بدید
مطلب استان فارس را برای دوستان خود ارسال کنید
ارسال استان فارس در فیسبوکارسال استان فارس در تویتر
ارسال استان فارس در واتس آپ
ارسال استان فارس در تلگرام
خبرخوان استان فارس
