استان آذربایجان شرقی
اطلاعات آماری استان آذربایجان شرقی
نام استان: آذربایجان شرقی
مرکز استان: تبریز
مساحت: 162544 کیلومتر مربع
جمعیت:3909652 نفر(سرشماری 95)
تعداد شهرستان ها: 21
سال تاسیس:
اطلاعات جغرافیایی استان آذربایجان شرقی
آذربایجان شرقی 162544 کیلومتر مربع مساحت داشته و در شمال غربی ایران قرار دارد. مرز شمالی این استان با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان را رود ارس مشخص می کند. رود قطور و آب‌های دریاچه ارومیه مرز غربی با استان آذربایجان غربی است.
در جنوب رشته کوه‌ها، دره‌ها، جلگه‌ها و دشت ها موجب پیوستگی استان با آذربایجان غربی و زنجان شده است و در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل مند و گردنه صائین این ناحیه را از استان اردبیل جدا می‌کند. منطقه آذربایجان به علت موقعیت خاص جغرافیایی، یکی از مناطق حساس و مهم کشور است.
اطلاعات تاریخی و فرهنگی استان آذربایجان شرقی
استان آذربایجان شرقی قسمتی از سرزمین باستانی ماد است تا زمان اسکندر و جانشینانش آذربایجان را بخشی از ماد یا ماد کوچک می نامیدند. اما در زمان حمله اسکندر به ایران سرداری به نام آتور پات یا آتروپاتن در این سرزمین قیام کرد و آنگاه با بستن عهدنامه ای از واگذار آذربایجان به یونانی ها جلو گیری نمود و اسکندر بدین شرط که آتروپات خود را تابع امپراتوری وی بداند او را در آن جا باقی گذاشت.
پس از مرگ اسکندر که خونریزی در بین جانشینان وی در گرفت، آتروپات به حکمرانی این منطقه رسید و به پاس خدمات وی از جلوگیری اعمال نفوذ بیگانگان در این منطقه ماد کوچک را به نام سردار آتروپات خواندند و سپس به اسامی مختلف، آذر بادگان و آذرآبادگان معروف شد.
در زمان ساسانیان آذرپاتکان یکی از ایالات مهم ایران و به قول یونانی ها ساتراپ نشین بوده که به علت وجود آتشکده معروف آذرگشسب و آتشکده های دیگر، به نام آذربایجان معروف شد. آذربایجان در دوره پس از اسلام یکی از مهمترین ایالات ایران محسوب می شد و از زمان زوال ساسانیان تا امروز مرکز اتفاقات زیادی بوده و نقش بزرگی در جریان تاریخ داشته است.
با حمله مغولان و با ورود هلاکوخان، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتند و بعد شاه اسماعیل اول تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد. بعدها در دوره قاجار و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشی از آذربایجان طی عهد نامه های به روسیه واگذار شد.
از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ، آذرگشسب و آتورپادگان است. بعد از فتحعلی شاه، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و احمد شاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بالاخره محمدعلی شاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند.
رضاخان در سال 1300 خورشیدی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 خورشیدی، نیروهای شوروی وارد شهرهای شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند.
این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 خورشیدی به دنبال طرح مساله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 خورشیدی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی، انگلیس شکست خورد.
مردم آذربايجان مردمى اصيل هستند. از جمله خصوصیت هاى اين مردم مهمان‌نوازی، سلحشوری، آزادمنشی، مرزدارى و پايبندى به عقايد مذهبى است.
از جمله غذاهای محلی آذربایجان شرقی می توان به آش انار، یوقورت لی آشی، اون بیش آشی، اوماج آشی و انواع کوفته مانند کوفته‌تبریزی، کوفته فرنگی، کوفته ترکی، قیقاناق، بادمجان شکم پاره، دلمه سیب زمینی، کوکوی بادمجان، خشیل، چغیرتما، یتیمچه محلی اشاره کرد.
اطلاعات زیست محیطی استان آذربایجان شرقی
این استان همواره تحت تاثیر بادهای سرد شمالی و سیبری و بادهای مرطوب دریای سیاه و مدیترانه و اقیانوس اطلس قرارگرفته است. به علاوه، بادهای محلی نیز تحت تاثیر شرایط طبیعی استان از سوی کوهستان‌های بلند و دریاچه‌های ارومیه و خزر به سوی دشت‌ها و جلگه‌ها می‌وزند.
آذربایجان شرقی یک منطقه سردسیر و کوهستانی است و از لحاظ تقسیم‌بندی‌های اقلیمی جزو مناطق نیمه‌خشک به حساب می‌آید و میانگین بارندگی سالیانه آن 250 الی 300 میلی‌متر است.
موقعیت کوهستانی و عرض جغرافیایی استان از عوامل برودت و سرمای این منطقه است. کم‌ارتفاعی و اثرات ملایم‌کننده بخارهای دریای خزر در پاره‌ای از مناطق از عوامل اعتدال اقلیمی آن به شمار می‌آید.
به علاوه آذربایجان تا حدودی تحت تاثیر جریان‌های مرطوب دریای مدیترانه از سمت غرب و جنوب غربی قرار دارد و توده‌های هوای سرد سیبری نیز از شمال بر آب و هوای آن اثر می‌گذارد.
تبریز نیز دارای هوایی کم‌رطوبت است. این جلگه به دلیل ارتفاعی که از سطح دریا دارد، دارای زمستان‌های طولانی و سرد و تابستان‌های معتدل است.
جنگل‌های متراکمی نقاط مختلف استان را پوشانده است. در شمال ارسباران، دره ارس و شهر ورزقان، کوه‌های قازان‌داغی و قندراتباشی واقع شده است که پوشیده از درختان جنگلی و مراتع کوهستانی است. کوه‌های گویچه‌بئل پوشیده از درختان نیمه‌جنگلی و مراتع سرسبز و خرم است و در جنوب غربی اهر واقع شده است.
این مکان کوهستانی، ییلاق ایلات قره‌خانلو و مددلو است.
جنگل‌های شهرستانهای مراغه و هشترود نیز از نظر درجه اهمیت در مرتبه بعدی قرار دارند. این جنگل‌ها که از وسعت کمتری نسبت به جنگل‌های ارسباران برخوردار است عمدتا از درختچه گز تشکیل شده است.
از نظر تقسیمات حوضه‌های آب‌ریز کشور، حوضه‌های آب‌خیز ارس، سفیدرود، قزل‌اوزن و دریاچه ارومیه استان را پوشش می‌دهند که بیشترین مساحت استان در محدوده حوضه آب‌ریز دریاچه ارومیه قرار گرفته‌است.
در حالت کلی، استان آذربایجان‌شرقی یک منطقه کوهستانی محسوب می‌شود که حدود 40 درصد از سطح آن را کوهستان فرا گرفته‌است.
از مناطق کوهستانی معروف منطقه، می‌توان توده آتشفشانی سبلان در شرق و سهند در غرب و جنوب غربی و رشته کوه‌های قره‌داغ در شمال و رشته کوه‌های تخت سلیمان و اربط در جنوب و ارتفاعات بزقوش در جنوب شرق و قوشاداغ در شمال‌شرق استان را نام برد.
استان آذربایجان شرقی
آذربایجان شرقی بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین استان شمال غربی ایران و از استان‌های تاریخی کشور است که با طبیعت زیبای خود آماده پذیرایی از گردشگران است.
آذربایجان شرقی یکی از استان‌های ایران به مرکزیت شهر تبریز است که در شمال غربی کشور قرار دارد. آذرشهر، اهر، اسکو، بستان‌آباد، بناب، تبریز، جلفا، سراب، عجب‌شیر، کلیبر، مراغه، مرند، میانه و ورزقان از شهرستانهای این استان هستند.
این استان امن‌ترین و کم‌جرم‌ترین استان ایران محسوب می‌شود. این استان تنها استان ایران است که با ارمنستان مرز مشترک دارد و همچنین تنها استان کشور است که هم با خاک اصلی جمهوری آذربایجان و هم با جمهوری خودمختار نخجوان که برون‌بومی متعلق به جمهوری آذربایجان است، هم‌مرز است.
البرز و زاگرس که دو رشته‌کوه مهم و اصلی کوه‌های ایران است، در این استان به هم متصل می‌شود. کوه سهند نیز بلندترین نقطه آن است.
قانونی تحت عنوان قانون تشكيلات ايالات و ولايات پس از نهضت مشروطه در اولين دوره قانون‌گذاری (سال ۱۲۸۵ هجری شمسی) تصویب شد. ماده ۲ قانون مزبور برای واژه‌های ايالت و ولايت تعريفی ارائه کرد و فهرست ۴ ايالت را كه شامل آذربايجان، كرمان و بلوچستان، فارس و بنادر و نيز خراسان و سيستان بود، مشخص كرد که آذربايجان از نظر طبيعی یک واحد جغرافيايی مشخص تعیین شده و در سال ۱۳۱۶ از نظر سياسی به دو استان تقسيم شد.
جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی
- عمارت شهرداری تبریز
- عمارت ائل گولی
- بقایای عمارت ربع رشیدی
- خانه مشروطیت
- قلعه آق گنبد (هلاکو)
- چشمه تاپ تاپان
- چشمه آب معدنی کندوان
- قلعه ضحاک عجب شیر (داش قلعه)
لیست بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران در استان آذربایجان شرقی
مشاهیر استان آذربایجان شرقی
- علامه محمدتقی جعفری
- علامه عبدالحسین امینی
- علامه سید محمدحسین طباطبایی
- شهيد حمید باكری
- جبار باغچه بان
- استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی
- پروین اعتصامی
- صائب تبریزی
صنایع دستی استان آذربایجان شرقی
- سوزن دوزی
- سبد بافی
- نقره سازی
- پارچه بافی
- صنعت چرم
- قالی و تابلو فرش
- حجاری سنتی
- تابلو سنگ
- زیورآلات سنتی
آداب و رسوم استان آذربایجان شرقی
- طرز معاشرت، برخورد اجتماعی، تعارفات
- مراسم نوروز
- چهارشنبه‌سورى
- سيزده‌به‌در
- تعزيه و عزادارى
- طشت‌گذارى
- آتیل ماتیل چرشنبه
- بختیم آچیل چرشنبه
- قایش گوتردی
اقتصاد استان آذربایجان شرقی
آذربایجان شرقی رتبه اول صادرات غیرنفتی در کشور را دارد. همچنین این استان به جهت داشتن صنایع بزرگ و کارخانههای مادر، یکی از مهمترین قطب صنعتی کشور است. وجود کارخانههای بزرگ صنعتی و تولیدی مانند پمپ ایران، لیفتراک‌‌سازی، موتوژن، هاکسیران دیزل، لیلاند دیزل ایران، بلبرینگ‌سازی، پیستون‌‌سازی، درمن دیزل، دیزل ایدم، ترموپلاس، تخته فشاری و نئوپان، کارخانه گچ، شرکت سیمان صوفیان، کبریت‌‌سازی ممتاز، چرم‌‌سازی، حوله‌‌بافی لاله یا برق لامع، نختاب فروزان، بافندگی لایکو، تریکو سهند، نساجی تبریز، ریسندگی پشمینه، پالاز موکت و همچنین وجود نیروگاه حرارتی تبریز، کارخانه پتروشیمی و پالایشگاه تبریز، باعث شده که این استان و مخصوصا تبریز، به بزرگ‌ترین قطب صنعتی کشور تبدیل شود.
تاریخچه استان آذربایجان شرقی
در گذشته آذربایجان بخشی از سرزمین ماد و در دوره اقتدار هخامنشیان جزء امپراطوری هخامنشی بود. در زمان اسکندر مقدونی، والی ایرانی آن آتورپات (کسی که آتش نگهبان اوست)، آتوراتکان نام داشت و همین اسم است که بعدها به آذربایگان و آذربایجان تبدیل شده است. وی در زمان حمله اسکندر به ایران در سال ۳۲۸ قبل از میلاد خود را مستقل اعلام کرد و به این ترتیب سرزمین خود یعنی ماد کوچک را حفظ کرد. سپس اشکانیان و بعد ساسانیان آذربایجان را به تصرف خود درآوردند.
بعد از آنکه شاه اسماعیل اول آذربایجان را فتح کرد، مدتی پایتختی خود را از اردبیل به تبریز منتقل کرد. کریمخان زند در سال ۱۱۷۵ هجری قمری آذربایجان را از خان‌های محلی بازپس گرفت. با پادشاهی فتحعلی شاه در سال ۱۲۱۲ هجری قمری، این ناحیه در وضعیت حساسی قرار گرفت. پسر او که محمد میرزا نام داشت، پس از مرگش در سال ۱۲۵۰ هجری قمری ولیعهد ایران شد و در آذربایجان اقامت کرد. بدین ترتیب تبریز ولیعهدنشین و دومین شهر سیاسی ایران شد.
آذربایجان در انقلاب مشروطه و عزل محمد علی شاه نقش مهمی را ایفا کرد. پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی، نیروهای شوروی آذربایجان را اشغال کردند، اما در سال ۱۳۲۵ خورشیدی آنجا را تخلیه کردند.
جغرافیا استان آذربایجان شرقی
این استان ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت دارد که تقریبا ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را دربر می‌گیرد.
همسایگان این استان از سمت شمال جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب استان آذربایجان غربی، از سمت شرق استان اردبیل و از سمت جنوب شرق استان زنجان است.
این استان متشکل از از ۷ واحد کوهستانی است: رشته‌کوه قره‌داغ (ارسباران) شمالی‌ترین این واحدها است
رشته‌کوه قوشه‌داغ که از جنوب قره‌داغ شروع شده و به سبلان ختم می‌شود.
رشته‌کوه‌های میشو و مورو که از غرب استان (مرند) آغاز شده و به ارتفاعات عون بن علی و شبلی ختم می‌شوند که قله علی علمدار با ارتفاع حدود ۳۲۰۰ متر در مرند بلندترین آن‌ها است. رشته‌کوه بزقوش که با ۳۳۰۳ متر ارتفاع، مرز بین شهرستانهای میانه و سراب را تشکیل می‌دهد. توده آتشفشانی سهند در جنوب تبریز که ۳۷۰۷ متر ارتفاع دارد.
اقلیم استان آذربایجان شرقی
آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیادی که دارد، از آب و هوای متنوع برخوردار است. شهرهای میانه و جلفا به بیشترین دمای ۴۵ درجه بالای صفر رسیده است. بستان‌آباد با دمای ۴۶- درجه سانتی‌گراد کمترین دمای ثبت شده در استان و در بین کلیه شهرهای ایران را تجربه کرده است.
اما به‌طور کلی این استان به دلیل قرار گرفتن میان کوه‌ها و ارتفاعات دارای آب و هوای سرد کوهستانی است. ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر نیز میانگین بارندگی سالیانه است.
مردم‌شناسی استان آذربایجان شرقی
ساکنان این استان مسلمان بوده و به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند. تاتی نیز در برخی از روستاهای این استان مانند روستای کرینگان ورزقان سخن گفته می‌شود. در منطقه قراجه‌داغ (امروزه ارسباران) کردها سکونت دارند.
اقلیتی از مسیحیان که بیشتر دارای مذهب ارمنی و گریگوری هستند، در تبریز سکونت دارند.
لباس محلی استان آذربایجان شرقی
زنان این استان بیشتر لباس‌هایی از جنس ابریشم، ترمه یا مخمل و مردان نیز از جنس پارچه‌های پشمی می‌پوشند.
کلاه‌هایی به نام «برک» یکی از قسمت‌های پوشاک زنان است. یایلیق و چارقد، کوینک، جبکن و آرکالیک (آرخالیخ) پوشاک زنان را تشکیل می‌دهد.
پوشاک مردان این ناحیه تا قبل از موضوع کشف حجاب که در سال ۱۳۱۴ توسط رضاخان اتفاق افتاد، مانند دیگر نقاط ایران از کوینک (پیراهن) سفید آستین‌دار با یقه‌ای گرد یا آخوندی تشکیل می‌شد. کت‌های بلند دوره قاجار که در زبان ترکی محلی آرخالیق (بوزملی دن) نام داشت، از تن‌پوش‌های مردان محسوب می‌شد. گالش و چاروق کفش معمولی مردان بود که نوع دوم از پوست احشامی مانند گاو میش تهیه می‌شد. با آغاز حکومت پهلوی، به تدریج این روال پاشیده شد و کت و شلوار و پیراهن‌های امروزی جانشین لباس‌های سنتی شد. همچنین علاوه بر سرپوش‌هایی مانند عرقچین و یون بورک (کلاهی از جنس الیاف پشم گوسفند) استفاده از کلاه‌های لبه‌دار نیز در بین مردان رواج یافت.
صنایع دستی و سوغات استان آذربایجان شرقی
قالی‌بافی، گلیم‌بافی، محصولات چرم، آجیل و قرابیه از صنایع دستی و سوغات معروف این استان است.
دیدنی‌های استان آذربایجان شرقی
پارک ائل‌گلی تبریز، جنگل‌های ارسباران در مرز‌های شهرستان کلبیر، ورزقان و اهر، روستای کندوان در اسکو، قلعه بابک کلیبر، عمارت شهرداری تبریز، بازار تاریخی تبریز، رصدخانه مراغه، مسجد کبود تبریز، آبشار آسیاب خرابه در جلفا، کوه عون ابن علی تبریز و تالاب قوری گل در نزدیکی بستان‌آباد از مکان‌های دیدنی آذربایجان شرقی است.
بازار تاریخی تبریز اولین بازار ثبت شده جهان در فهرست میراث یونسکو است، همچنین جنگل‌های ارسباران نیز به ثبت یونسکو رسیده است. پارک ائل‌گلی، روستای کندوان، قلعه بابک، عمارت شهرداری تبریز، رصدخانه مراغه و مسجد کبود از شاخص‌ترین مکان‌های تاریخی طبیعی است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
اگر مطلب "استان آذربایجان شرقی" برای شما مفید بوده است با کلیک بر روی آگهی های زیر از ما حمایت کنید و در صورت تمایل برای درج آگهی در صفحه مربوط به: استان آذربایجان شرقی در وب سایت محشر، با شماره 09123833830 تماس بگیرید و یا واتس آپ پیام بدید
مطلب استان آذربایجان شرقی را برای دوستان خود ارسال کنید
ارسال استان آذربایجان شرقی در فیسبوکارسال استان آذربایجان شرقی در تویتر
ارسال استان آذربایجان شرقی در واتس آپ
ارسال استان آذربایجان شرقی در تلگرام
خبرخوان استان آذربایجان شرقی
