آموزش عالي
آموزش عالي
تاريخچه
در سال 1955 ميلادي، دانشگاه ليبي در شهر بن قاضي و
دانشكدههاي ذيربط آن در شهر تريپولي تأسيس گرديد. درسال1973ميلادي، هر دو دانشكده
فوق به دانشگاههاي بن قاضي وتريپولي تغيير نام داده و درسال1976ميلادي با عناوين
جديد دانشگاه غار يونس بن قاضي و دانشگاه الفاتح تريپولي دورجديد فعاليت آموزشي خود
را آغاز نمودند. در سال 1981 ميلادي، دانشگاه فني ومهندسي نفت در شهر مرصع البريقا
افتتاح گرديد.طي سال‌هاي آغازين فعاليت دانشگاه مذكور از تعداد1700دانشجو ثبت نام
به عمل آمد. علاوه بر دانشكده فني و مهندسي نفت، مؤسسات فني وحرفه‌اي ديگري نيز در
شهرهاي بيوك، هون، باني وليد تأسيس گرديد.
در اوايل دهه1980ميلادي، دانشكدههاي مهندسي الكترونيك و
دانشكده داروسازي در دانشگاه الفاتح تاسيس شده و همزمان طرح احداث دانشكده علوم
كشاورزي با ظرفيت پذيرش 1500 دانشجو در شهر البيدا عنوان گرديد. در اين اثناء توسعه
و گسترش امكانات وتأسيسات آموزش عالي درجهت برآورده نمودن نيازهاي علمي و فني پرسنل
با تجربه مورد تأكيد قرار گرفت. از اين روي تأكيد عمده‌أي برآموزش فني و حرفه‌اي و
فراهم سازي امكانات و تأسيسات كاملاً تخصصي درمقاطع آموزش متوسطه و آموزش عالي
اعمال گرديد. درسال1982ميلادي، با تصويب ماده قانون ويژه آموزش؛ طرح جايگزيني
مؤسسات آموزش تخصصي ارائه كننده دروس آموزشي مشابه دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و مراكز
آموزش عالي فني وحرفه‌أي به واسطه احداث مدارس متوسطه از جانب دولت ليبي مطرح
گرديد. همچنين در سال1985ميلادي، دولت طرح گسترش، هرچه بيشتر مراكز آموزش فني
وحرفه‌أي و بهره‌گيري از دانش و تخصص دانش‌آموختگان اين قبيل مراكز را تصويب نمود.
در همين اثناء طرح بهره گيري از فارغ التحصيلان مراكز مذكور در جهت كمك به شكوفايي
كشور و غلبه بركمبود نيروي انساني ماهر و متخصص و فعاليت مستمر درحوزه اقتصادي كشور
كه در نتيجه اخراج كارگران خارجي در سال 1985ميلادي حاصل گرديده بود، مطرح گرديد.
اين درحاليست كه طرح مذكور چنان كه انتظار مي‌رفت محقق نگرديد
زيرا در اواسط دهه 1980ميلادي بودجه حوزه آموزش كشور كاهش يافت. درسال1969ميلادي
تنها از3هزار دانشجو در دانشگاه ليبي ثبت نام به عمل آمد. درسال 1975 اين رقم به
12هزار نفر و در سال1980 ميلادي به 25هزار دانشجو بالغ گرديد. در سال1970ميلادي،
بسياري از دانشجويان جهت ادامه تحصيل به كشورهاي خارجي مهاجرت نمودند. به عنوان
مثال تنها در سال 1987 ميلادي، تعداد 3 هزار دانشجوي ليبييايي به ايالات متحده
امريكا اعزام گرديد. اما در اواسط دهه1980 ميلادي، دولت ليبي بنا بر دلايل سياسي و
اقتصادي اعطاي اين قبيل بورسيه هاي تحصيلي را متوقف نموده و طرح جامع ادامه تحصيل
در داخل كشور را ارائه نمود. اجراي طرح مذكور درسال 1985ميلادي، به فراخواني
دانشجويان ليبيايي مشغول به تحصيل دركشورهاي غربي و ابطال بورسيه تحصيلي آنان
منجرگرديد. اين درحالي بود كه اغلب دانشجويان از اين امر سر باز زده و به تحصيلات
خود در خارج ادامه دادند. در آن اثناء، دانشجويان دانشگاههاي كشور از طريق تشكيل
كميته‌هاي دانشجويي كه حيطه وسيعي از موضوعات آموزشي و اداري را تحت پوشش قرار داده
و به بستر مقابله با گروه‌هاي راديكال بدل گرديده بود،به ايفاي نقش مهمي در امور
دانشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌مبادرت مي‌نمودند.علاوه بر اين دانشجويان در زمره گروه‌هاي اقليتي
بودند كه با ترس و واهمه از دولت معمر قذافي ابراز نارضايتي مي‌كردند. ازجمله دلايل
اصلي تنش زا ميان دولت ودانشجويان، ميتوان به دخالت پيوسته و مداوم دولت معمر
قذافي در دست گرفتن كنترل حوزه آموزش و سياسي نمودن آن دركليه سطوح آموزشي اشاره
نمود و اين درحالي است كه اكثريت قريب به اتفاق دانشجويان از حوزه آموزش به مثابه
گذرگاه، پيشرفت فردي واجتماعي خود ياد نموده وخواهان عدم دخالت دولت در تغيير
ساختاري آن مي‌باشند. درسال1976ميلادي، دانشجويان دانشگاههاي تريپولي و بن قاضي
در اعتراض به سياست‌هاي نظام آموزش اجباري، به برپايي اعتراضات خشونت آميز مبادرت
نمودند.
در ماه مارس1986ميلادي، دانشجويان دانشكدههاي زبان انگليسي
وفرانسه دانشگاه الفاتح تلاش دولت قذافي در جهت تعطيلي دپارتمان‌هاي فوق، غربي
نمودن متدهاي آموزشي و جلوگيري از نفوذ فرهنگ غرب در كشور را ناكام گذاشتند. بدين
تربيت كتابخانه‌هاي دانشكدههاي از تخريب مصون مانده و طرح آموزش اجباري دو زبان
خارجي فوق الذكر به تدريج از دوره تحصيلات دانشگاهي حذف گرديد.پس از وقوع اين
حادثه، بنا برحكم سرهنگ معمر قذافي؛ زبان روسي در كليه مقاطع و مدارس كشور جايگزين
زبان انگليسي گرديد. گفتني است كه طرح مذكور تاكنون به اجرا در نيآمده است و با
اجراي اين طرح قطعاً مشكلات سياسي وعملي فراواني درحوزه آموزش كشور به بارخواهد
آمد. سرانجام طي سال1992 ميلادي قوانين ويژه نظام آموزش عالي كشور به تصويب رسيد.
مقاطع آموزش عالي
مقطع آموزش كارشناسي
به دانشجويان پس از گذران موفقيت آميز دوره آموزشي4ساله در
دانشگاه مدرك كارشناسي اعطا مي‌گردد.
مقطع آموزش كارشناسي ارشد
مدرك كارشناسي ارشد پس از اتمام دوره تحصيلات كارشناسي به
دانشجويان موفق اعطا شده و طول دوره تحصيلي آن 2 سال مي‌باشد. لازم به ذكر است كه
مقطع كارشناسي ارشد تنها در دانشگاهاي مطرح كشور من جمله نظير غار يونس والفاتح
ارائه مي‌گردد.
مقطع آموزش دكتري
درجه علمي دكترا بعد از 2 سال تحقيق در رشتةهايي چون زبان
عربي، علوم اسلامي و انساني به علاقمندان اعطا مي‌گردد. البته اعطاي اين
درجه به شرط ارائه تز دانشگاهي در رشتة‌هاي فوق‌الذكر امكان‌پذير مي‌باشد.
ساختار اداري نظام آموزش عالي
سال تحصيلي مؤسسات و مراكز عالي كشور از ماه اكتبر شروع و در
ماه ژوئن به پايان مي‌رسد. شايان ذكر است كه زبان آموزش كشور به‌ويژه در سطح
دانشگاهي زبانهاي انگليسي وعربي مي‌باشد. آموزش فني و حرفه‌اي تخصصي از طريق
مؤسسات عالي به علاقه‌مندان ارايه شده و طول دوره آن از 3 تا 5 سال به طول
مي‌انجامد. اين قبل مؤسسات رشته‌هاي فني وحرفه‌اي متنوعي نظير برق، مهندسي برق،
مهندسي مكانيك، علوم حسابداري، علوم رايانه‌اي، فن آوري صنعتي، فن‌آوري دارويي و
هوانوردي را پوشش مي‌دهند. در پايان دوره تحصيلات، دانشجويان موفق براي فعاليت وكار
در پروژه‌هاي تخصصي كشور به مراكز مربوطه معرفي مي‌‌گردند. مهمترين قوانين ويژه
مراكز آموزش عالي كشور طي سال 1992به تصويب رسيد.
نظام ارزشيابي تحصيلي
سيستم اصلي وجامع ارزشيابي تحصيلي كه توسط موسسات آموزش عالي به
كار گرفته ميشود سيستم 100-0 يا 100% -5% مي باشد. در اين سيستم، نمره 100 يا 100%
بالاترين نمره ،50 يا 50% مرز بين قبولي ومردودي ونمره 0 يا 0% درصد مردودي مطلق
محسوب مي گردد.
ضوابط پذيرش نظام آموزش عالي
از جمله مهمترين ضوابط پذيرش نظام آموزش عالي كشور ليبي ميتوان
به موارد ذيل اشاره نمود:
1. برخورداري ازگواهينامه پايان تحصيلات مقطع آموزش متوسطه
2. ارائه برگه نمرات مقطع آموزش ابتدايي و متوسطه
3. تأييديه مركز آموزشي اعطا كننده گواهينامه
4 .كسب حداقل نمره( 65% تا 75% )
5. تسلط به يك يا دو زبان خارجي علاوه بر زبان عربي
گفتني است كه زبان آموزشي دانشجويان علوم انساني عربي و زبان
آموزشي ساير دوره‌هاي آموزشي عربي و انگليسي مي‌باشد.
كليه دانشجويان غير بومي جهت ورود به دانشگاههاي كشور ليبي ملزم
به برخورداري ازگواهينامه ملي پايان دوره تحصيلات متوسطه و يا ارائه مدرك معادل آن
كه طي همان سال و يا يك سال قبل صادر شده است، مي باشند. متوسط نمره تحصيلي مورد
نياز جهت پذيرش دانش آموزان در رشته‌هاي مختلف تحصيلي به شرح مي باشد:
رشته‌هاي پزشكي : 90%
رشته‌هاي علوم : 80%
رشته‌هاي مهندسي : 85%
رشته كشاورزي : 80%
رشته اقتصاد : 80%
رشته حقوق : 85%
رشته زبانهاي خارجي : 80%
رشته آموزش : 80%
رشته علوم اجتماعي : 75%
شايان ذكر است كه كميته هماهنگ كننده دانشگاههاي كشور وظيفه
گزينش دانشجويان بر اساس نمرات تحصيلي و ميانگين نهايي نمرات آنان را برعهده دارد.
دانشجويان همچنين موظف به پرداخت شهريه تحصيلي براساس آيين نامه هاي آموزشي
دانشگاههاي محل تحصيل خود مي باشند.
تأييد مطالعات ومدارك علمي
با انعقاد موافقت نامه تأييد مدارك علمي آموزش عالي مصوب سال
1978ميلادي درميان كشورهاي عربي ، تأييد مطالعات ، درجات و مدارك علمي مراكز آموزش
عالي كشور از طريق انعقاد موافقت نامه‌هاي مهم چند جانبه از سال 1978به اجرا در
آمده است.
كمكهاي مالي و هزينه سرانه دانشجويي
سرانه كمك هزينه تحصيلي دانشجويان كشور ليبي بر(200Piastre)
درماه بالغ مي گردد. اين در حاليست كه كمك هزينه تحصيلي دانشجويان خارجي
(100Piastre) در ماه مي‌باشد. از جمله مهمترين نهادهاي دست اندركار ارائه كمك‌ها و
سرانه‌هاي مالي دانشجويي ميتوان به دپارتمان روابط فرهنگي و دبيرخانه آموزش عالي
ليبي اشاره نمود.
درخلال حكومت سرهنگ معمر قذافي بركشور ليبي، سياست ها و
راه‌كارهاي اجتماعي جامعي به مرعصه ظهور در آمد. از جمله سياست‌هاي مذكورمي‌توان به
اتخاذ سياست آموزش آزاد دركليه سطوح آموزشي من جمله آموزش پايه باي سنين 15-6 سال
اشاره نمود.
درنتيجه اعمال سياست‌هاي مذكور، نرخ سواد آموزي به طرز قابل
ملاحظه‌اي از20% طي سال 1950 به 2/76% طي سال 1995 ميلادي بالغ گرديده و
درحدود 7/2 % از افراد رده هاي سني بالاي 25 سال از تحصيلات دانشگاهي برخوردار
گرديدند. درسال1950مؤسسات متعددي به ارائه برنامه هاي آموزش عالي به علاقمندان
مبادرت مي‌نمودند.گفتني است كه موسسات و مراكز آموزش عالي الفاتح در تريپولي و غار
يونس در بن قاضي طي سال 1958 ميلادي تأسيس گرديد.
حكومت سرهنگ قذافي با تكيه بر اعمال سياست تحت پوشش قرار دادن
تقاضاي افراد ماهر و با تجربه، به ارائه امكانات عديده‌اي درحوزه آموزش عالي مبادرت
نموده و بر آموزش فني و حرفه‌اي تأكيد مي‌گردد. از اين روي طي سال1981، دانشكده فني
و مهندسي نفت در شهر Marsa–Buragqa– al تأسيس گرديد. در خلال دهه1970، با تشويق
مقامات دولتي، بسياري از جوانان ليبيايي از بورسيه تحصيل دركشورهاي خارجي
برخوردارگرديدند.اين در حالي بود كه در اوايل دهه1980ميلادي، دولت ليبي بنا بر
دلايل سياسي و اقتصادي مبادرت به لغو امتياز اعطاي اين قبيل بورسيه‌هاي تحصيلي
نمود. در سال1991ميلادي، تعداد دانشجويان دانشگاههاي كشور بر73هزار نفر بالغ
گرديد. با وجود اعمال تلاش‌هاي فراوان درجهت اصلاح و بهبود وضعيت كمي وكيفي تحقيقات
علمي، كشور ليبي در اين زمينه به خودكفايي كامل دست‌نيافته است. از اين روي به
ويژه در زمينه علوم مهندسي وابسته به متخصصين خارجي مي‌باشد.
|
