استان همدان

استان همدان

محیط طبیعی ( موقعیت و وسعت ) :
استان همدان در گستره ای به مساحت 19493 کیلومتر مربع ، در غرب ایران بین 33 درجه و 59 دقیقه تا 35 درجه و 48 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 34 دقیقه تا 49 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است . این استان از شمال به استانهای زنجان و قزوین ، از جنوب به استان لرستان ، از شرق به استان مرکزی و از غرب به استان کرمانشاه و قسمتی از استان کردستان محدود است .

آب و هوا :
توده های شمالی : این توده هوا در ماههای سرد از عرضهای شمالی کشور حرکت می کند و هوای استان را تحت تأثیر قرار می دهد و سبب کاهش دما و بارندگی – بیشتر به صورت برف – می شود .
توده های جنوبی : این توده هوا در ماههای گرم سال از عرض های جنوبی کشور و منطقه حرکت می کند و موجب افزایش دما و کاهش یا قطع بارندگی می شود .
توده های غربی : این توده ها در ماههای مرطوب سال از غرب ، جنوب غرب و شمال غرب وارد کشور شده و موجب افزایش نسبی دما و بارندگی در سطح استان می شود .
به طور کلی هوای استان متغیر است ، بدین ترتیب که هوای دره های شمالی کوه الوند سرد و هوای دره های بخش مرکزی ملایم می شود . زمستانهای این استان سرد و پر برف و باران و تابستانهای آن معتدل است .

پیشینه تاریخی :
استان همدان از دورترین زمان محل استقرار و نشو و نمای تمدن های باستانی بوده است . کاوش های ( تپه گیان ) نهاوند نشان می دهد که مردمان ساکن استان در شش هزار سال پیش از تمدن بسیار پیشرفته ای برخوردار بودند . در قدیمی ترین سنگ نوشته آشوری ، از همدان به عنوان آکسایا به مهنی شهر کاسیان نام برده شده است و این امر نشان می دهد که پیشینه مدنیت شهر همدان حداقل به هزاره سوم قبل از میلاد باز می گردد .
شهر همدان طی 150 سال حکومت مادها از نعمت و آبادانی فراوان برخوردار و بعد از انقراض آنها هر چند مرکزیت نخستین را از دست داد ولی به عنوان یکی از سه پایتخت هخامنش مورد توجه خاص بود . وجود کتیبه های گنج نامه ،بقایای ستونهای سنگی ، جام ها و الواح زرین و سیمین به دست آمده از همدان حاکی از اهمیت این منطقه در دوره هخامنشی است .

جمعیت همدان :
بر اساس نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن ابان ماه سال 1375 کل جمعیت استان 1.677.957 نفر است . از این عده 849.223 نفر مرد و 828.734 نفر زن بوده اند . از کل جمعیت استان 810.640 نفر در مناطق شهری و 867.115 نفر در مناطق روستایی سکونت داشته و 202 نفر غیر ساکن بوده اند .

نژاد :
در استان همران اقوام مختلفی با آداب و سنن ویژه سکونت دارند که عبارتند از :
ترک ها : در شمال و غرب استان ، به ویژه در شمال و غرب شهرستان همدان ساکن هستند و در 562 روستای استان سکونت دارند .
لر ولک : این اقوام در شهرستانهای ملایر ، نهاوند و بخش سامن در 255 روستا ساکن هستند .
کردها : این قوم در 159 روستا در غرب و شمال غربی و در مجاورت استانهای کردستان و کرمانشاه سکونت دارند .
فارسها : بیشتر ساکنان مرکز استان را تشکیل می دهند .

زبان :
زبان فارسی : اغلب ساکنان مرکز استان به زبان فارسی تکلم می کنند .
زبان آذری : اغلب ساکنان شمال غرب استان ، به ویژه در شمال و غرب به زبان ترکی سخن می گویند .
گویش لری و لک : ساکنان ملایر ، نهاوند و سامن به این گویشها تکلم می کنند .
گویش کردی : اغلب ساکنان شمال غرب و غرب استان که در مجاورت استانهای کرمانشاه و کردستان قرار دارند به زبان کردی صحبت می کنند .

مذهب :
بیشتر ساکنان استان همدان مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری اثنی عشری هستند . در بین عشایر استان مذهب سنی و فرقه اهل حق نیز وجود دارند . در سرشماری مهر ماه 1365 ش این استان دارای 1058 نفر زرتشتی ، 108 کلیمی و 222 نفر مسیحی بوده است . امروزه تعداد اقلیت ها در همدان بسیار کاهش یافته و حدود 25 خانوار یهودی و 22 خانوار ارمنی در همدان ساکن هستند . در بخشهایی از استان همدان گروههایی از دراویش مسالک اهل حق و مسلک علی الهی ساکنند به ویژه در شهرستان اسد آباد و تعدادی از روستاهای جنوب غربی آن مسلک اهل حق پیروان بیشتری دارند .

آثار تاریخی :
مسجدها : جامع تویسرکان ، نهاوند ، جامع همدان ، حضرت علی ، شورین ، علویان
امام زاده ها : اظهر بن علی ، اهل ابن علی ، اسماعیل ، محسن ، عبدالله ، حسین ، خضر ، یحیی، ناصر ، هود
پل ها: آبشینه ، آرومند ، آق کرپی ، زرامین ، کوریجان ، خسرو آباد ، مرویل ، مهاجران ، جهان آباد
خانه های قدیمی : شهید آیت الله مدنی ، امیر تومان ، قدوسی ، شهبازی
محوطه های باستان شناختی : تپه گیان نهاوند ، گورستان پارتی ، ارگ نوشیجان ، تپه گوراب