استان گیلان

استان گیلان

محیط طبیعی ( موقعیت و وسعت ) :
استان همیشه سبز گیلان از شمال به دریای مازندران ، از جنوب به رشته کوههای البرز ، از شرق به استان مازندران و از غرب و شمال غربی به استان اردبیل محدود است . گیلان در سمت جنوب با عبور از رشته کوههای البرز با استان زنجان و قزوین ارتباط دارد . این استان در 36 درجه و 36 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 25 دقیقه تا 50 درجه و 34 دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد . گیلان با مساحتی حدود 14711 کیلومتر مربع ، شمالی ترین استان کشور و مرکز آن شهرستان رشت است . این استان حدود 9/0% از مساحت کل کشور را در برگرفته و پس از کهکیلویه و بویر احمد کوچکترین استان کشور است .

آب و هوا :
از آنجا که گیلان در مجاورت دریای مازندران قرار دارد ، دارای آب و هوائی معتدل و مرطوب است ، چنان که رطوبت برخی نقاط آن گاه تا بیش از 99% می رسد . متوسط درجه حرارت سالیانه در مناطق گوناگون استان از 16 الی 20 درجه سانتیگراد متغیر است . میزان بارندگی سالانه بر اساس گزارش هواشناسی در سال 1374 در شهر رشت 1507 میلی متر ، بندر انزلی 1650 م.م ، آسترا 1210 م.م و منجیل 177 م.م بود .

پیشینه تاریخی :
قبل از مهاجرت اقوام آریائی به ایران صفحات شمالی ایران ، یعنی نواحی جنوب در یای مازندران ، مسکن اقوامی مانند کادوسیان ، آماردها کاسپیان و تپوریها و ... بود . قدیمی ترین سندی که از قوم کاسی ها یاد می کند مربوط به سده 24 قبل از میلاد و متعلق به ( پوزوراین شوشیناک ) است هرودوت مورخ یونانی این قسمت را حاکم نشین پانزدهم بر شمرده که ساس ها و کاسپی ها ی ساکن آن دویست تالان خراج به داریوش می پرداختند . استرابن که در 40 ق . م تا 40 میلادی می زیست اقوام گلامی ، کادوس ، ماردی و بعضی قبائل گرگانی را ساکنان نواحی شمال کوه البرز دانسته اند . در گذر زمان اعراب کادوسیان را طیلسان خواندند. بعدها این نام نیز تغیر یافت و امروزه آنها را تالش یا تالشیان می نامند . ( پلوتارک ) مورخ یونانی درباره جنگ کادوسیان با اردشیر ساسانی در 384 میلادی سخن گغته است . پیرنیا با توجه به نوشته های کتزیاس درباره کادوس ها می گوید مادها ابتدا گیلان و حوالی آن را در اختیار داشتند ولی در اواخر دوره مادها به سبب پاره ای اختلافات آن را از دست دادند چنانکه در اواخر عصر هخامنشی نیز کادوسی ها به صورت نیمه مستقل می زیستند نزاع میان مادها و کادوسیان از وقایع مهم اواخر حکومت مادها است .

جمعیت :
سرشماری سال 1375 جمعیت استان گیلان را 2،241،896 نفر تعیین نموده است . این جمعیت به نسبت سال 1335 ، تقریبا دو برابر شده است . استان گیلان بعد از استان تهران پرتراکم ترین استان کشور است . پراکندگی کشور و امکان دستیابی به خدمات اولیه در گیلان ، زندگی در نقاط روستائی به ویژه در جلگه مرکزی گیلان را که در آن آبادی ها به هم نزدیکتر هستند و در ارتباط با شهرها قرار دارند ، امکان پذیر نموده است . آمارگیری سال 1365 نشان از آن دارد که در هر 5 کیلومتر مربع از مساحت استان گیلان ، یک روستا وجود دارد . مهم ترین ویژگی چگونگی پراکندگی جمعیت در گیلان ، کم جمعیت بودن نسبی شهرها و پر جمعیت بودن نسبی روستا ، در مقایسه با کل کشور است . طبق آمار گیری سال 1375 در استان گیلان ، 83/46 درصد از جمعیت استان در شهرها و 15/53 در صد از جمعیت استان در نقاط روستائی سکونت داشته اند . شهر رشت با حدود 370 هزار نفر پر جمعیت ترین و ماسوله با کمتر از هزار نفر کم جمعیت ترین شهر استان تهران بوده اند . همچنین از جمعیت 6 ساله به بالای استان 1/75 در صد باسواد و 9/24 در صد بی سواد بوده اند .

نژاد :
درباره نژاد اقوام ساکن گیلان قبل از ورود آریائی ها نظریه های مختلفی وجود دارد . اغلب پژوهشگران از جمله ( هنری فیلد ) بر آنند که سومری ها مظاهر تمدن خود را از ناحیه جنوب شرقی دریای مازندران که در آنجا گنجینه ای از اشکال و سفال سومری کشف شده با خود به جلگه بین النهرین آورده اند . در پهلوان نامه گیل گمش از قول پروفسور آمده است : این گونه می توان گفت که ریشه نژادی سومریان با آریائی های کوهپایه نشین کوهستان های خاوری همگن باشد و افسانه های کهن این مردم نیز اشاره به کوچ آنان از فرازهای سخت به سوی آبرفت های زندگی بخش بین النهرین می کند .

زبان :
گویش گیلکی وابسته به زبانهای آریائی است که قرنها و هزاره ها در برابر نفوذ فرهنگ اقوام بیگانه موجودیت خود را حفظ کرده است . گویش گیلکی خود به دو شاخه کلی گیلکی رشتی و لاهیجانی تقسیم می شود . شاید بتوان رودخانه سفید رود را مرز مشخص کننده محدوده های این دو گویش محسوب کرد .

مذهب :
مردم گیلان در آغاز به خدایان متعدد اعتقاد داشتند و در زمان ساسانیان بیشتر مردم گیلان زرتشتی شدند . در روزگار قباد گروهی از گیلانیان به این ایین گرویدند . جنگهای خونینی بین دیلمیان و اعراب باعث شد تا مردم گیلان کمکم با اعتقادات اعراب آشنا شوند و به دین اسلام بگروند .

آثار تاریخی :
امامزاده ، زیارتگاه : بقعه آقا سید حسین و بناهای همجوار مسجد مقبره منجم باشی ، بقعه آقا سید محمد ، ابراهیم ، امامزاده هاشم ، بقعه امیر بنده ، گنبد پیر محله ، بقعه پیر قطب الدین ، بقعه چهار پادشاهان ، بقعه خواهر امام ، دانای علی ، بقعه زنجیر آستانه ، بقعه سید ابوجعفر ثایری حسنی ، بقعه سید جمال الدین اشرف ، بقعه شاه میل لرزان ،بقعه شیخ تاج الدین محمد خیوی ، بقعه شیخ زاهد گیلانی،
مساجد: اکبریه ، صفی ، گلشن، انزلی محله ، اسپی مزگت ، جورشر ،مسجد جامع لاهیجان
بناهای حکومتی : عمارت کلاه فرنگی ، بنای شهرداری انزلی ، صدری ، معتمدی ، رودخان ، لیسار ، مناره آجری گسکر ، میل امام ، جنگل هفت دغنان
تاسیسات قدیمی : حمام گلشن ، محوطه فانوس دریائی
کاروانسراها : تی تی ، کاروانسرای لات ( سراوان )
مقابر بزرگان : آرامگاه میرزا کوچک خان ، استاد محمد معین ، سر تربت امام