استان آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی

محیط طبیعی ( موقعیت و وسعت ) :
استان آذربایجان غربی از شمال و شمال شرق با جمهوری های آذربایجان و ارمنستان ، از شرق با استانهای آذربایجان شرقی و زنجان ، از جنوب با استان کردستان و از غرب با کشورهای عراق و ترکیه همسایه است . این استان در شمال غرب ایران قرار گرفته و با احتساب دریاچه ارومیه در حدود 660/43 کیلومتر مربع وسعت دارد و 25/2 در صد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد . استان آذربایجان غربی 135 کیلومتر مرز آبی با جمهوری های آذربایجان و ارمنستان ، 200 کیلومتر مرز خاکی با کشور عراق و 488 کیلومتر مرز خاکی با کشور ترکیه دارد و از این نظر دارای موقعیت جغرافیائی حساسی است .

آب و هوا :
استان آذربایجان غربی به دلیل وجود ارتفاعات متعدد دارای آب و هوای کوهستانی است . کوه های زاگرس که در جهت شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارند ، مانع ورود کامل جریانهای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه به این استان می شوند . گرم ترین ماههای سال در آذربایجان غربی تیر و مرداد است . با این وجود در مناطق ییلاقی این استان حتی در این ماهها آب و هوائی خنک و مطبوعی وجود دارد . فرا رسیدن گرما و سرما در این استان ناگهانی است .

پیشینه تاریخی :
شواهد باستان شناسی از شکل گیری استقرارها و روستاهای اولیه در نقاط مختلف آذربایجان غربی مانند تپه ( حاجی فیروز ) ، تپه ( جلبر ) ، تپه ( اهرنجان ) ،( گوی تپه ) ، تپه ( حسن لو ) ، و دیگر تپه های باستانی این استان ، نشان از قدمت دیرینه سکونت انسان و شکل گیری فرهنگ و تمدن در این منطقه دارد . جوامع انسانی ساکن در این منطقه در طول هزاره های دوم و اول ق . م با ساکنان مختلف فلات ایران وحتی خارج از فلات ایران ارتباطات گسترده ای داشته اند .وجود حکومتهای ( هوریان )،( لولوبیان )، ( گوتیان ) در تاریخ آذربایجان غربی نشان از پیشینه تاریخی و تمدنی کهن در این سرزمین دارد .

جمعیت :
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه سال 1375 ش ، جمعیت استان آذربایجان غربی تعداد 2496320 نفر است . از این تعداد 68/52 در صد در نقاط شهری و 31/47 درصد در نقاط روستایی سکونت دارند و بقیه غیر ساکن هستند . طبق این سرشماری از کل جمعیت استان 1.269.220 نفر مرد و 1.227.100 نفر زن هستند . از جمعیت استان آذربایجان غربی 30/40 در صد در گروه سنی کمتر از 15 سال ، 62/55 درصد در گروه سنی 15 تا 64 سال و 08/4 در صد در گروه سنی 65 سال و بیشتر از ظان قرار دارند .
56/99 درصد از جمعیت این استان را مسلمانان تشکیل می دهند . این نسبت در نقاط شهری 35/99 در صد و در نقاط روستایی 81/99 درصد است . طبق سرشماری یاد شده ، از 2140217 نفر جمعیت شش ساله و بالاتر استان 02/69 درصد باسواد هستند . در این استان نسبت با سوادی در بین مردان 09/79 درصد و در بین زنان 65/58 درصد است .

نژاد:
با توجه به مطالعات باستان شناسی ، سابقه سکونت در این نقطه از ایران زمین به هزاره نهم ق . م باز میگردد . در هزاره های دوم و سوم ق . م حکومتهایی در این سرزمین شکل گرفت که هنوز آثاری از آنها در تپه های باستانی وجود دارد . بعدها با ورود اقوام آریایی و اختلاط آنها ، این نژادها در هم آمیختند . پس از اسلام نیز اقوام دیگری از جمله ترکان و مغولان در این سرزمین سکنی گزیدند و با مردمان آن در آمیختند .

زبان :
زبان آذری یا ترکی آذری به زبانی اطلاق می شود که امروزه بیشتر سکنه منطقه آذربایجان به آن تکلم می کنند . آذری زبان متداول مردم آذربایجان بوده و زبان ترکی با نفوذ تدریجی ترکان سلجوقی در سال 431 ه . ق در این منطقه رایج شده است .

مذهب :
بیشتر مردم آذربایجان غربی مسلمان و شیعه اثنی عشری هستند مذهب تشیع در ارومیه و شهرهای شمالی این استان و تسنن در نواحی جنوبی آن متداول است . همچنین سایر اقلیت های مذهبی از جمله ارامنه و آسوریان نیز از پیش از اسلام در این منطقه زندگی می کنند . در حال حاضر عده ای از برادران و خواهران کلیمی مذهب نیز در آذربایجان غربی ساکن هستند .

آثار تاریخی :
مسجدها : جامع ارومیه ، سردار ، مناره ، جامع بوکان ، حمامیان ، چورس ، داش آغلیان ، سید الشهداء ، شیخ ، مطب خان ، ملاحسن ، جامع مهاباد
کلیساها : قره کلیسا ، ننه مریم ، حضرت مریم ، سورپ سر کیس ، هفتوان ، مارگیورکیس ، مارتوما ، قره باغ ، مار سرکیس ، پطرو سوپولوس ، زورزور ، ماردانیال ، مهلذان
قلعه ها : بردوک ، کاظم داشی ، اسماعیل آقا ، شای ، دختر ، کور ، اوغلی ، کوه پیر چاووش ، تبت ، تخت بلقیس ، هولاکوخان
پل ها : خاتون ، میرزا رسول ، باراندوز ، پنج چشمه ، قلعه جوق ، کسیان ، ممیند ، قالاتاسیان
حمام ها : آخوند ، خان بیگ ، ماکو ،
مقابر صخره ای : گور دخمه ایوان فرهاد ، مقبره صخره ای ، قارلی دام ، سدوک ، فخریگاه ، بی بی کند ،گور دخمه هدر